وطن فارسی | محمدکاظم کاظمی* شبی با هرات جشنواره بینالمللی فیلم زنان هرات | الکا سادات* از گسست تا پیوند هنرمندان خطاط هرات و تهران | نیک محمدمستمندغوری* نگاهی به نهادها و نشریههای ادبی در هرات از ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۲ | افسانه واحدیار* اندیشههای اجتماعی خواجه عبدالله انصاری | سعید حقیقی جایگاه هرات در محیط فرهنگی و ادبی تاجیکستان | عبدالله راهنما* شناسنامه انجمن ادبی هرات | نارون رجایی داغ تمنا | سید ابوطالب مظفری از تسبیح تا ترنم | محمدکاظم کاظمی جامی؛ برترین چهره فرهنگی هرات | حسن امین هرات، قلب ادبیات، معنویت و تصوف در افغانستان | مرضیه سلیمانی (خورشید) پیوند هرات با آریانا و ایرانشهر | یحی حازم اسپندیار شاهنامه و هرات | محمد آصف فکرت هروی هرات از نگاه دکتر اسلامی نُدوشن | مهرداد صادقیان ندوشن هرات؛ پیوند دهندهای فرهنگی ملتهای حوزۀ نوروز | عبدالمنان دهزاد شکستن چندمین استخوان در تحویل سال | خالد قادری* هرات، نقطه وصل در حوزه نوروزستان | اسحاق ثاقبی داراب ظرفیتهای هرات برای پیوندهای تاریخی حوزهی تمدنی نوروز | محبوبالله افخمی* توهمات امارات در مورد بین المللی کردن مسئله سه جزیره ایرانی | کورش احمدی* مناقشه بر حق حاکمیت تاریخی ایران | محمدجواد حقشناس شبکه ملی و فراملی موزه خلیج فارس | رضا دبیرینژاد* حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان؛ روستانشینی و پایداری معیشتی | محمدامین خراسانی* برای صیانت از نام خلیج فارس نیازمند عزم ملی هستیم خلیج فارس در آئینه زمان | محمدعلی پورکریمی* حفاظت از نام خلیج فارس جزایر سهگانه ایرانی، دسیسه انگلیسی، فراموشکاری عربی | محمدعلی بهمنی قاجار خلیج عربی یا خلیج همیشه فارس؟ بر این دو عنوان درنگ کنید | حبیب احمدزاده هژمونی ایرانی خلیج فارس از عهد باستان تا کنون | مرتضی رحیمنواز درباره پوشش و لباس زنان در جزیره کیش | مرتضی رحیم نواز جهانی شدن و نقش ژئواکونومیکی منطقه خلیج فارس | مهدی حسینپور مطلق خلیج فارس، آبراه صلح و گفتگو | فریدون مجلسی خلاء قدرت و ابهام چهره ژئوپلیتیکی در خلیج فارس | نصرت الله تاجیک درباره روز ملی خلیجفارس | محمدجواد حقشناس موزه ملی هرات | مرتضی حصاری کتیبههای فارسی مسجد جمعه (جامع) هرات | مرتضی رضوانفر مسجد جامع هرات میراثی ماندگار در تاریخ معماری جهان اسلام | علیرضا انیسی معماری در خراسان بزرگ عهد تیموری | ترانه یلدا از چهارسوی هرات تا چهار مرکز دیپلماسی جهان | سروش رهین هرات و نقطه عطف رهبری | ظاهر عظیمی هرات و توسعه سیاسی | سید نایل ابراهیمی حوضه آبریز هریرود؛ چالشها و راهبردهای مشارکتی و بومی | عبدالبصیر عظیمی و سیدعلی حسینی موقعیت استراتژیک هرات | فریدریش انگلس (ترجمه: وهاب فروغ طبیبی) نقش هرات در همگرایی منطقهای | ضیاءالحق طنین درخشش تاریخی هرات | سید مسعود رضوی فقیه دیدار سروان انگلیسی با یعقوبخان در هرات | علی مفتح ایستاده بر شکوه باستانی* | محمدجواد حقشناس سیاستگذاری «همگرایی منطقهای» در حوزه تمدنی ایران فرهنگی هرات در عهد ایلخانی، آل کرت و تیموری | شیرین بیانی گزارش سفر محمود افشار به افغانستان
هرات این بخت و خوشبختی را دارد که آرامگاه یکیاز شاعران بزرگ زبان فارسی در آنجا است؛ علاوه بر خواجهعبدالله انصاری که نقش عرفانی دارد و آرامگاه او هم در گازرگاه شریف هرات است.
هرقدر نهادهای ادبی افراد قویتری را در بدنۀ خود داشته باشند و دارای خط ومشی و استراتیژی منظمتری باشند، اثرگذاری آن بر وضعیتادبی بیشتر خواهد بود. در ادامه به برخیاز جلسات ادبی که از آغاز دهۀ هشتاد تاکنون در هرات فعالیت داشتند، میپردازم.
ﭘﯿﺮﻫﺮات، زﺑﺎن ادﺑﯽ را ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪاش ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﻣﯽداﻧست. اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع، زﺑﺎن ارﺟﺎﻋﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﻣﺮزﻫﺎي ﻋﺎدي و ﮐﻠﯿﺸﻪای زﺑﺎن ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ ﺑﺎ واژهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻋﻮاﻟﻢ ﻏﺮﯾﺐ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﯿﺎنﮐﻨﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺶ از آن ﺑﻪﮐﺸﻒ ﻋﻮاﻟﻢ ﺗﺎزه دﺳﺖﯾﺎﺑﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي روﺣﯽﺗﺎزه ﯾﺎﻓﺘﻪ را ﺑﺎ زﺑﺎن ﻋﺎﻃﻔﯽ ﮔﺰارش ﻧﻤﺎﯾﺪ.
تاجیکان وقتیکه درباره هرات صحبت میکنند، هرات برایشان بسیار نزدیک است، زیرا اگر یککودک تاجیک یازدهسال در مکتبمیانه بخواند، باز پنجسال دیگر دانشگاه بخواند، دراکثر کتابهایدرسی زبان، ادبیات، فرهنگوتاریخ، بسیارقصه، روایت، داستان، سند، حادثه و شخصیتهای را میخواند که با هرات پیوستدارند.
بههرحال وقتی انجمن ادبی هرات بهصورت رسمی از بودجه وزارت معارف وقت، گشایش یافت به انتشار مجلهای ماهانه همت گماشت؛ چنانکه در ۱۵ حوت ۱۳۱۰ نخستین شمارۀ مجلۀ ادبی هرات در چهل صفحه و تیراژ چهارصد نسخه در مطبعۀ دانش واقع در چهار باغ هرات طبع و توزیع شد.
من و ما بسيار اقبالمند بوديم كه در چنان روزگاري، در گوشهاي از اين شهر، مرد صبور و دانايي چون استاد فدايي حضور داشت و محضرش براي جوانان مشتاقي چون ما آموزنده بود. شبهای جمعه میرفتیم شعر میخواندیم وتشویق میشدیم. دوستان تازهای را نیز پیدا میکردیم.
تابش شاعری بود پرکار با مجموعهشعرهای متعدد. خوشبختانه مجموعه آثار ایشان در ده جلد به کوشش دوستداران شعرش و از سوی «مؤسسه خیریه المهدی(عج)» منتشر شده و اینک ما با مجموعهای مدون و منظم روبهروییم که به شرح زیر است:
جامی در سمت رسمی «شیخالاسلام هرات» نه تنها برترین شخصیت دینی دولت تیموریان هرات، بلکه همزمان محترمترین و محبوبترین مرجع علمی و فرهنگی چندین دولت مختلف مسلمان در ایران، هند، عثمانی (آسیای صغیر)، مصر، شام، عراق و حجاز بود.
در باور عمومی مردم افغانستان، پیر یا عارف در زمرة طبقة روحانی جای میگیرد و عمدهترین طریقتهای صوفی در این کشور عبارتند از نقشبندیه، قادریه و چشتیه. این طریقتها در بین طبقات متوسط شهری نفوذی قابل توجه دارند.
ریچارد فرای باور دارد که هرات محل پراکندگی آریائیان بوده است که ازآنجا گروهی راه هند و دستهای سوی مغرب را گرفتند. متن مهریشت، نام مرکز هرات، و گزارشی از هرودوت نشان میدهد که هرات معیادگاه آریانائیان بوده، نه محل پراکندگیشان.
هرات شهری است که به روایت منابع متعدد مورد توجه اسکندر مقدونی قرارگرفت و او مدتی در این شهر ماند و اسکندریۀ آریانا را در آنجا ساخت و داستان بنای شهر جدید در هرات توسط اسکندر، در منابع تاریخی مکرر آمده است.
هرات در میان شهرهای افغانستان از همه مُعنوَنتر است. دوران عزت و رونقش چندان دور نیست و سایۀ این غرور را که در عصر تیموری یکی از هنریترین شهرهای مشرقزمین بوده، هنوز در خود نگاه داشته است.
حوزۀ نوروز شمار زیادی از کشورهای منطقۀ ما را از ترکیه تا هندوستان، از قزاقستان تا ایران و برخیاز کشورهای حوزۀ خلیجفارس را در بر میگیرد. باورها براین است که دراین حوزۀ منطقهای، هیچ گفتمان و دالِ دیگری بهسان نوروز، همهپسند و در خور ستایش نیست. نیکبختانه این دال مرکزی بر محور حوزۀ زبانفارسی و […]
چهار روز مانده بود به نوروز و حساب زمان را فقط با تعداد شکنجهها داشتم. شکنجه اول، چهار روز تا نوروز. شکنجه دوم، سه روز تا نوروز. شکنجه سوم، دو روز. شکنجه چهارم... . شکنجه پنجم... .
هرات پیش از کشف مسیر دریایی اقیانوس هند در گذرگاه جاده ابریشم قرار داشت و نقشی بزرگ را در بازرگانی میان هند، خاورمیانه، آسیای مرکزی و اروپا ایفا میکرد.
هرات، با پیشنهای درخشان، ازنظر فرهنگی و تاریخی، بهعنوان یکیاز مراکز فرهنگی و هنری مهم در افغانستان معروف است. این شهر با وجود موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، از دیرباز بهعنوان یکیاز مراکز تبادل فرهنگی و تجاری در این منطقه شناخته شده است.
ساخت موزه ملی هرات درسال 1306، دربنایی از دوره تیموری، در چهارباغ آغاز شد. در سال 1934 میلادی موزه هرات به واسطه توسعه شهری، ویران و به مکان هتل پشتون، در مسیر فرودگاه امروزی هرات منتقل شد. در سال 1994، دوباره موزه ملی هرات در قلعه اختیارالدین (تصویر2) بعداز احیا آن فعال شد.
از مهمترین نکتههای کتیبههای فارسی در مساجد و دیگر بناهای اسلامی استفاده از مضامین دینی و عرفانی در قالب اشعار فارسی است که مسجد جمعه (جامع) هرات نیز از این موضوع مستثنی نیست.
علیرغم ساخت مسجدجامع دیگری توسط گوهرشاد همسر شاهرخ در حومه شهر هرات، مسجدجامع قدیم اهمیت خود را حفظ کرد. درفاصله زمانی سالهای 843 تا 853 قمری ، مسجد مجدداً مورد مرمت و تعمیر قرار گرفت. در دوره تیموریان تغییری درشکل و ابعاد مسجد رخ نداد و فقط تزئینات کاشیکاری آن تغییر کرد. در اثر زلزلههای متعدد و نیز وقوع سیل و استفاده مکرر از مسجد بدون رسیدگی مستمر، مسجد بهتدریج دچار آسیبهای متعددی ازجمله شکست تاقها و قوسهای آن شد.
اگر بناهای تیموری را به لحاظ اهمیت هنری، استحکام و شهرت آنها برشماریم جای اول را مساجد و بعد مدارس، خانقاهها، زیارتگاهها، حوضها، رباطها، کاروانسراها و بازارچهها به خود اختصاص میدهند و این خود نشان دهنده اهتمام شاهان تیموری به ساختن بناهایی است که برای استفاده عموم مردم ایجاد شدهاند.معماری
فردای آنروز مهمانویژهای دعوت شدهبود؛ آنگلامرکلبلی، نخستوزیر مقتدر جرمنی. او ازجمله چهارخانم مقتدر سیاسی است که من با وی ملاقات نمودم. او باتمام و کمال یک جرمن بود. خانم بیاندازه جدی اما با فروتنی با هرکدام از اعضا صحبت کرد ولی با جدیت، برعکس لبخندی که در امریکا رایج بود برایم جذاب بود.