جشنواره بین‌المللی فیلم زنان هرات بزرگترین رویداد فرهنگی- هنری در افغانستان است و نخستین جشنواره جهانی فیلم با موضوع زنان در منطقه است. در شش دوره برگزاری این جشنواره، هزاران فیلم از سراسر جهان با موضوع زنان به دبیرخانه جشنواره می‌رسید و بیش‌از صد رسانه‌ملی و بین‌المللی همه‌‌ساله آن‌را پوشش‌خبری می‌‌دهند.
جشنواره جهانی فیلم زنان هرات با استانداردهای جهانی جشنواره‌ای فیلم برگذار می‌شود و روی مسائل زنان گفتمان ایجاد می‌کند. جهان و افغانستان را از طریق سینمای معناگرا و متعهد به‌هم وصل می‌کند و تلاش دارد تا غنامندی فرهنگی این سرزمین را به تبارز دهد.
هیئت داورانی متشکل‌از دست‌اندرکاران سینما و فعالان حقوق زن ازکشورهای مختلف‌جهان هستند که تندیس و لوح تقدیر این جشنواره را به فیلم‌های برنده اهداء می‌کنند.
در روزهای جشنواره برگذاری میزگرد با کارشناسان و فعالین جامعه‌مدنی، کارگاه‌های آموزش فیلم‌سازی با کارشناسان بین‌المللی حوزه سینما، اجراهای زنده موسیقی، مراسم گرامی‌داشت، برگذاری نمایشگاه عکس و نقاشی.. درکنار برنامه اصلی جشن اهدای جوایز توسط هیئت داوران و جشن افتتاح و اختتامیه ازدیگر برنامه‌های جشنواره است.
این جشنواره در سال ۲۰۱۳ توسط «بنیاد آرمانشهر» و «خانه‌ی فیلم رویا» بنیان‌گذاری شده است. جشنواره با موضوع زنان، صدها زن و مرد را به پای بهترین فیلم‌های افغانستان، منطقه و جهان می‌نشاند. تماشاچیانی که هرگز به سالن سینما نرفته بودند و دست‌رسی به فیلم‌های خوب برایشان ناممکن بود.
در جشنواره در تلاش بودیم تا ضمن اینکه مردم از شهر و فاصله‌های نزدیک شرکت می‌کردند، مردم قریه وولسوالی‌ها را نیز تشویق به اشتراک به جشنواره کنیم.
چون معتقدیم که تماشای فیلم‌های خوب جهان مردم را با فرهنگ‌های جوامع مختلف آشنا می‌کند، جهان‌بینی آنان را تغییر می‌دهد، زیبایی‌ها را در تفاوت‌ها می‌شناساند و احترام به قوم و زبان و نژاد را برجسته می‌کند. هنر، هنر است برای همدلی، عشق و دوست‌داشتن؛ شادبودن در دل و فکر آدم‌ها رخنه می‌کند. و هدف مهم‌تر ما ایجاد گفتمان روی مسایل و مشکلات زنان بود که همچنان به‌صورت ویژه به آن پرداخته می‌شد.
- چرایی نام هرات درکنار جشنواره
به‌مناسبت هشتم مارچ روز جهانی‌زنان به بهانه‌ای نمایش فیلم‌هایی با موضوع زنان دورهم جمع شدیم و برای برگزاری جشنواره فیلم، تعهد نمودیم. هرکدام از بنیان‌گذاران جشنواره؛ «گیسو جهان‌گیری»، «رویا سادات»، «عزیز دلدار»، «روح‌الامین امینی»، بنده و جمعی‌از همکاران برای انتخاب نام، طرح‌هایی داشتیم. ولی هرات به چند دلیل مکان برگزاری و نام شهری در کنار نام جشنواره گردید که همه بی‌درنگ استقبال نمودند.
در اولین نشانه، هرات به‌عنوان شهر فرهنگی، جاذبه‌های مشخص برای برگزاری جشن فرهنگی را دارد. هرات شهری است سرشار از تاریخ، از بناهای باشکوه تاریخی تا برنامه‌های ادبی، شعرخوانی، نمایشگاه‌های نقاشی و خطاطی و سایر جاذبه‌های شهر که می‌توان نماد برجسته‌ای فرهنگی برای همه‌ی شرکت‌کننده‌ها مخصوص مهمان‌های خارجی باشد.
نشانه‌ای دیگر، هرات قدیمی‌ترین سینمای شهر را در خود داشت که در قلب شهر متصل به شهر نو و ادامه سرک با آزادی بنا شده بود و مردم آن سرک و حوالی آن را «جاده سینما» می‌نامیدند که متاسفانه طالبان آن سینما را تخریب نمودند.
برگزاری این جشنواره برای اعتراض بر وضعیت بی‌توجهی به هنر و سینما در شهر بی‌سینما برگزار می‌شد و مهمان‌ها از همان «جاده سینما» عبور می‌کردند که سینمایش را علم برداران جهل و نادانی نابود کرده بودند.
و اساسی‌ترین نشانه دیگر اعتراض بر وضعیت زنان بود. گزارش‌های تکان‌دهنده از وضعیت زنان در شفاخانه اختصاصی به «مریضان خودسوزی» داشت؛ هرات برای صدا بلندکردن دربرابر خشونت‌ها اعتراض می‌کرد.
موقعیت برگزاری مهمترین نشانه برای جشنواره جهانی فیلم زنان- هرات بود. جشنواره بین‌اللملی فیلم زنان- هرات در قلعه‌اختیارالدین برگزار شد.
وقتی روح‌الامین امینی این ایده را مطرح ساخت دیگر حرفی به گفتن نماند، همه را مجذوب ساخت و موقعیت انتخاب شد.
قلعه‌ی تاریخی‌اختیارالدین دارای دو بخش غربی و شرقی است که در قسمت شرقی آن حرم‌سرای شاهان و قلعه پایینی آن در سمت غربی قرارگاه نظامیان بوده است. مساحت این قصر تاریخی ۵ هزار مترمربع بوده و دارای ۲۱ برج است.
دیوارهای بلند و سر به فلک‌کشیده، برج‌های عظیم با معماری اعجاب‌انگیز، خشت فرش‌های سنتی و دروازه‌های بزرگ چوبی، شکوه و جلال این بنا را به رخ می‌کشد و حس زیبا و اعجازانگیزی را برای هر بازدیدکننده ایجاد می‌کند.
در درون این بنای تاریخی، موزه ملی هرات قرار دارد که برعظمت این بنای تاریخی می‌افزاید و فرهیختگان هنر و فرهنگ را جذب خود می‌کند.
آثاری‌که دراین موزه نگه‌داری می‌شود، شامل اثرهایی از دوره‌های غزنویان، غوریان، ملوک‌کرت، صفویان و تیموریان است. بیشتر این اثر‌ها از سنگ، سفال، فلز، کاشی و چوب ساخته شده که به شکل‌های مختلفی مانند ظروف‌خانه، مجسمه‌‌حیوانات، سکه‌ها، سلاح‌های‌جنگی و زیورات وجود دارد. بسیاری‌از این آثار مربوط به قرن‌های دهم و سیزدهم میلادی است، زمانی‌که هرات مرکز سیاست و فرهنگ بود. ظروف‌سفالین، وسایل فلزی، سنگ مقبره بهزاد نقاش بزرگ پارسی و نسخه‌های خطی شامل این آثار هستند.
در روز افتتاح جشنواره، زنان و مردان زیادی‌از شهر و اطراف به دیدن فیلم‌ها می‌آمدند و شاهد حضور بی‌سابقه زنان در یک برنامه فرهنگی، هنری بودیم. بدون شک به همان اندازه که دیدن فیلم‌های جشنواره برایشان اهمیت داشت دیدن قلعه نیز برایشان جذاب و خاطرانگیز بود.
به‌خصوص برای زنان، دیوارهای بلند و برج‌های عظیم قلعه برای زنان حس امنیت و آرامش می‌داد. بگونه‌ای که بسیاری زنان به محض داخل‌شدن به قلعه چادری «برقع‌های» خود را از سر برمی‌داشتند و با آرامش‌خاصی وارد سالون می‌شدند. زنان در صحن قلعه با آرامش کامل و آزادانه می‌توانستند قدم بزنند. بیشتر خانواده‌ها برای اولین‌بار از قسمت‌های مختلف قلعه دیدن می‌کردند، در طی سه‌روز جشنواره صفحات اجتماعی مملو از عکس‌هایی بود که زنان و مردان در داخل قلعه گرفته بودند. پیام‌هایی که زنان همراه با عکس‌های خود از داخل قلعه منتشر کردند مملو از صمیمیت، آزادی و افتخار به تاریخ هرات و نشان‌دهنده تاثیرات خوب این مکان تاریخی بود.
مردم احساس خوشی می‌کردند دروازه به روی عموم باز بود برای کسانی‌که از راه‌های دور و قریه‌جات می‌رسیدند آماده‌گی‌های گرفته شده بود روی بام‌های زیبا و باشکوه قلعه رستوران‌ها با تخفیف‌ویژه از مردم شهر پذیرایی می‌کردند. می‌خواستیم دراین رویداد مهم فرهنگی مردم سهیم باشند و لذت و بهره ببرند.
جشنواره با حضور پر رنگ مردم هرات، میزبان مهمانان‌ها از سرتاسر افغانستان و جهان بودند و طی سه‌روز جشنواره، برنامه‌های متعددی درکنار نمایش‌فیلم برای مهمانان چیده بودیم که جذاب‌ترین آن بازدید از بناهای تاریخی و شهر قدیم هرات بود. مهمانان با علاقه و شوق فراوان به دیدن بناهای‌تاریخی هرات رفتند، بناهایی‌که درساخت آن سهم زنان نیز برجسته و پررنگ است «مناره‌های مصلای‌هرات» در اواخر قرن‌پانزدهم میلادی تحت‌نظارت گوهرشادبیگم طرح‌ریزی و اعمار گردیده است. این مجموعه نمونه‌ی از اقتدار و حضور زنان درتاریخ شهرهرات است. درکنار آن بازدید از شهر کهنه‌ی هرات، پل‌مالان، مسجدجامع هرات، سنگ هفت‌قلم نمایشگاه‌های اختصاصی داخل قلعه نیز برای مهمانان خاطرات فراموش‌نشدنی را رقم زد و حکایت از تاریخ درخشان این سرزمین دارد.
درروزهای جشنواره انگار تمام شهر مهماندار بودند، جوانان، زنان باهمت و نام‌آشنا شهر هرات از هرنوع همکاری دریغ نمی‌کردند، انجمن ادبی هرات با همت بلندش و برای قدردانی از فرهنگ و هنر ضیافت صمیمانه‌ی را با شعرخوانی ترتیب دادند. ریاست فرهنگ شهر، مدیریت‌سینما و تیاتر و مقام ولایت نیز ضیافت‌شامی را با حضور هنرمندان و مهمانان داخلی و خارجی ترتیب می‌دادند.
بعد چند دور برگزاری جشنواره‌جهانی فیلم زنان-هرات تصمیم برآن شد که جشنواره به‌صورت دوره‌ای در شهرهای دیگر افغانستان برگزارشود؛ کابل میزبان سه‌دور این جشنواره بود که با استقبال فراوان مواجه شد. نهادهای فرهنگی، هنرمندان و فعالین مدنی و مخصوصا زنان به شکل مستقل حمایت‌های فراوانی نمودند. صد رسانه داخلی و خارجی اخبار جشنواره را نشر نمود.
در کابل همچنان جشنواره در مکان‌های تاریخی برگزار می‌شد. جشنواره درمکان تاریخی باغ‌بابر، درفضای باز هتل کنتینانتال و در قصر دارالامان برگذار گردید.
همواره با برنامه‌های موسیقی، گفتمانف ماسترکلاس، دوره‌های آموزشی فیلم‌سازی… برگزار شد که مورد حمایت هنرمندان و مردم شهر قرار گرفت. درکابل هم‌زمان با این مکان‌ها نمایشات درداخل سینما، دانشگاه کابل- دانشکده‌ی هنرهای زیبا، مرکز مطالعات نانسی واقع در دانشگاه کابل، فیلم‌های منتخب نمایش داده می‌شدند و فیلم‌سازان با مخاطبین‌شان به بحث می‌نشستند.
درآخرین دور برگزاری جشنواره در افغانستان فیلم‌های منتخب در پنج ولایت نیز به نمایش داده شدند.
در همه‌ی‌دوره‌های جشنواره حضور سینماگران افغانستان، فیلم‌سازان جوان، فیلم‌سازان خارجی مخصوصا فیلم‌سازان کشور همزبان ما هنرمندان ایران چشم‌گیر و باعث دلگرمی بود.
آماده‌گی برای برگزاری دوره هفتم داشتیم. قرار بود این دور جشنواره در شهر باستانی و زیبایی بامیان برگزار شود که متاسفانه طالبان به قدرت رسیدند و مشخص است اولین تیشه‌ای‌شان پای هنر و فرهنگ است.
در واقعیت وقتی درمورد این جشنواره می‌نوشتم، نمی‌دانستم از کدام زمان یاد کنم؟ آیا به شکل تاریخی که گذشته است و دیگر برنمی‌گردد؟ نه – هرگز چنین حسی نداشته‌ام.
مردمانی‌که چنین فرهنگ‌دوست و هنرپرور باشند، محال است جهل و تاریکی برآن‌ها چیره شود.
قابل‌ذکر است که بنیان‌گذاران جشنواره جهانی فیلم زنان هرات؛ برای برگزاری این جشنواره در شهری نزدیک افغانستان مصمم هستیم، تلاش می‌کنیم تا بتوانیم هنرمندان داخل افغانستان نیز با خود داشته باشیم تا به رسیدن به موقعیت اصلی جشنواره در داخل افغانستان.
ما معتقدیم به زودی این جشن‌های با شکوه و این گفتمان‌های زیبایی هنر و سینما و موسیقی و شعر و ادب در داخل کشور برپا خواهد شد و ما موج موج از زنان و مردان هنرپرور را پای تماشای فیلم‌ها خواهیم دید و دوباره صدای دوتار قشنگ هراتی و بامیانی در راهروهای قلعه‌اختیارالدین هرات خواهد پیچید و روح ما با نسیم آزاده‌ی به آرامش خواهد رسید. به زودی و به همت مردم و صدای رسای آزاده‌گی.
حق مردمان این سرزمین اسارت نیست، امروز حتا دروازه‌های علم و دانش را به روی زنان بسته‌اند.
این یعنی جهل، یعنی تباهی و بربادی یک‌نظام با دستان خودش.
به نام زن، هنر و آزاده‌گی و به امید فردای روشن افغانستان و مردمان سرزمین‌مان نوشته‌ام را به پایان می‌رسانم.
برای دختران سرزمین‌ام ما پیروز می‌شویم چون حق با ما است. دوام بیاورید؛کتاب و قلم ما راه نجات ما است. دوام بیاورید با همت بلندی که همواره داشته‌اید.
* فیلم‌ساز و دبیر جشنواره فیلم زنان هرات
