مراسم افتتاحیه نمایشگاه هنری «نغمه مانا» از ساعت ۱۶ جمعه ۱۲ آذرماه ۱۴۰۰ در سالن استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران آغاز شد. در بخش ابتدایی آن پس از پخش سرود جمهوری اسلامی ایران و قرائت آیاتی از قرآن کریم، مجید رجبی معمار، مدیرعامل خانه هنرمندان به سخنرانی پرداخت.
رجبی معمار ضمن خیر مقدم به حاضرین در این مراسم، درخصوص شخصیت خسروی آواز ایران گفت: استاد شجریان به معنای واقعی ذوالفنون بودند. ایشان هم در موسیقی و هم در شناخت شعر و ادبیات، نقش جدی و تأثیرگذاری در احیای شعر کلاسیک و شعر سپید داشتند.
وی ادامه داد: استاد شجریان علیرغم این‌که هیچ‌وقت قبول نمی‌کردند در جایی مسئولیت بگیرند ولی همواره به‌عنوان یک مشاور در کنار خانه هنرمندان بودند. از افتخارات خانه هنرمندان این است که استاد شجریان در این مکان دو بار نمایشگاه و کارگاه تخصصی برگزار کرده‌اند و سخنرانی داشته‌اند. استاد شجریان به گل و گیاه علاقه زیادی داشتند و به نظرم گویی ایشان بعد از درگذشت تازه شکفته شدند.
- پنجاه سال الفت و آشنایی با استاد شجریان
در ادامه این مراسم، غلامحسین امیرخانی که سابقه بیش از پنجاه سال الفت و آشنایی با استاد شجریان را داشته، از برگزاری این نکوداشت اظهار خرسندی کرد و گفت: امیدوارم تمهیدی اندیشده شود که جلسات مستمری برگزار شود تا هنرمندان عزیز دست‌کم از دیدار یکدیگر بی‌نصیب نمانند.
امیرخانی سپس سخنان خود را به دو نگاه تقسیم کرد و در نگاه اول با اشاره به کلام «توای متاع محبت چگونه کالایی که قیمت تو نه مشتری داند، نه من به بندگی خواجه‌ی دگر راضی، نه خواجه‌ام روش بنده‌پروری دارد» از درویش عبدالمجید طالقانی، استاد خط شکسته ایران، گفت: خطاب درویش به دشواری‌های دوران مختلف وعدم عنایتی است که نصیب هنرمندان ما بوده است.
وی ادامه داد: نگاه دوم این است که ما به‌عنوان نماینده ملت پر فرهنگ ایران که در این جلسه حضور داریم و صدها هزار هم‌وطن عزیزمان و میلیون‌ها نفر که در سراسر دنیا زندگی می‌کنند و با فرهنگ ایران آشنایی دارند، قدر و قیمت این هنر را می‌دانیم و این مقام در قلب ما جاوید است. ما باید به این نگاه اعتبار بدهیم.
استاد خوشنویسی ایران با بیان این‌که نمی‌تواند در خصوص جایگاه ویژه استاد شجریان در عرصه موسیقی سخنی داشته باشد، اظهار داشت: ما به‌عنوان جامعه خوشنویسی ایران با وجود این‌که در تمام عمرمان روی گنجینه‌های ادب، عرفان و حکمت این مملکت سر خم کرده و زانوی ادب زده‌ایم، شب و روز با این آثار گران‌بها و گنج پرقیمت ادبیات، نوعی شاگردی و آموزش دائمی داریم. اساساً جنس هنر خوشنویسی با ادبیات، هم‌نفس، همراه و هم‌قدم است و ما فقط از باب ستایش می‌توانیم کلامی را به زبان بیاوریم، وگرنه آن چیزی که معرفت این مقام بسیار ارزشمند است را باید از زبان بزرگان هنر این مملکت بشنویم.
دوست دیرینه استاد شجریان در پایان سخنان خود به ذکر خاطره‌ای از همراهی خود با خسرو آواز ایران در شهر طالقان پرداخت و گفت: ما در طول تاریخ چراغ‌های روشنی داشته‌ایم که همه‌ی هنردوستان و اهل معرفت از هنر آن‌ها بهره برده‌اند، اما می‌خواهم بگویم ملت ما انگار مأموریت دارد که خودش را خوب معرفی نکند!
- شجریان استاد تمام هنر است
محمدجواد حق‌شناس، سخنران بعدی آیین گشایش نمایشگاه «نغمه مانا» بود که به تمجید از محمدرضا شجریان پرداخت و گفت: در حق استاد شجریان جز ستایش و احترام چیز دیگری نمی‌توانیم داشته باشیم. بی‌گمان محمدرضا شجریان یکی از بزرگان و سرآمدان هنر ایران است و بزرگداشت او وظیفه‌ی ملی و فرهنگی است. وی آراسته به چندین هنر است و ویژگی ممتازش، جامعیت اوست. او هنرمندی است که در عرصه هنر به کمال رسیده و استاد تمام هنر است.
عضو شورای سیاست‌گذاری این نمایشگاه در ادامه عنوان کرد: امیدوارم مقامات و مدیران فرهنگی و میراث‌داران صاحب‌نظر به مسئولیت فرهنگی و هنری خویش به شایستگی عمل نموده و دین خود را تمام و کمال نسبت به آن شخصیت بی‌مانند هنر ایران و جهان ادا نمایند. آثار وجودی محمدرضا شجریان در عرصه‌های مختلف چنان متنوع، اثرگذار و ماندگار است که سال‌ها پویش و پژوهش در این باغ ارغوان، میوه‌های پرثمری را به ارمغان خواهد آورد.
بخش بعدی این مراسم، به پیانونوازی بردیا صدرنوری اختصاص داشت و این نوازنده به اجرای ملودی آثاری از استاد شجریان از جمله «مرغ سحر» پرداخت که این اجرا با همخوانی حاضرین در مراسم همراه شد.
- شجریان، اتحاد به وجود می‌آورد
در ادامه این مراسم، حسین علیزاده روی سن رفت و سخنان خود را با تشبیه شجریان به خورشید در آسمان آبی آغاز کرد و با صدایی بغض‌آلود در فراق یار دیرینه‌اش گفت: ما از روزی که شجریان را از دست دادیم، او را بیشتر داریم و بیشتر به او نزدیک هستیم. در روزهای ابتدایی فوت استاد شجریان، عده‌ای برخی صحبت‌های واهی درباره ایشان مطرح کردند که واقعاً جای تأسف داشت. آن‌ها نمی‌فهمیدند که دارند راجع به چه کسی حرف می‌زنند.
علیزاده با بیان این‌که شجریان شخصیتی است که اتحاد به وجود می‌آورد، ادامه داد: همین افرادی که الآن در مراسم حضور دارند و از سرآمدان هنر ایران محسوب می‌شوند، همیشه کنار هم نمی‌نشینند و این نام شجریان است که ما را کنار هم قرار داده است. شاید همه نام شجریان را شنیده باشند ولی همه ارزش‌های هنری شجریان را نمی‌دانند. اگر در تاریخ بتوان نام چند نفر را به‌عنوان هنرمند معرفی کرد، قطعا یکی از آن‌ها شجریان است ولی باید توجه کرد که پشت همه هنرهای او، شعور و شجاعت و جسارت مشهود بود. ما یک عمر با شجریان بودیم و دیدیم که هیچ‌کس در هیچ‌کجا نمی‌تواند به او زور بگوید.
آهنگساز و نوازنده سرشناس موسیقی ایرانی عنوان کرد: ما نباید راضی به این باشیم که در سالنی کوچک و پنهانی برای استاد شجریان بزرگداشت بگیریم یا راضی به این باشیم که خیابانی را به نام شجریان کنند، چرا که این‌ها کافی نیست. اگر تمام جغرافیای ایران را نیز به نام شجریان کنند، کم است. درسی که باید بگیریم این است که این هنر با شخصیتی ساخته شده که آن شخصیت تکرار نشدنی است. صدای شجریان، صدای آشنای عشق است و اگر کسی خصومتی با عشق و زندگی دارد، با شجریان هم خصومت دارد. هنر آدمی مثل شجریان، نیاز انسان است.
- رفتن پدر را باور ندارم
همایون شجریان فرزند زنده‌یاد استاد محمدرضا شجریان که پس از فوت پدر کمتر در مراسمی حضور پیدا می‌کرد، با حضور در این آیین نکوداشت، گفت: هنوز رفتن پدرم را باور ندارم و این موضوع را هر از گاهی کاملاً فراموش می‌کنم. پدرم شخصیت تک بعدی یا چند بعدی نبود. او درباره هر مسئله‌ای کندوکاو می‌کرد. شاید حتی درباره راز یک معما یا یک بازی یک ماه زمان صرف می‌کرد یا در کودکی می‌دیدیم که به زیرزمین می‌رفت تا ماشین رختشویی را خودش تعمیر کند، همین مسئله باعث شد عشق و تمرکز و توانایی‌اش در آن را بر هر چیزی مصروف کند و در آن بدرخشد.
وی از احتمال تهیه کتاب خاطرات ارزشمند پدرش توسط علیرضا شجریان، برادر استاد شجریان خبر داد و گفت: خود ما هم خاطرات خوبی از پدر داریم که جذاب هستند. شاید روزی بتوان آن‌ها را بیان کرد.
سپس در ادامه فاطمه کرکه‌آبادی، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک به ارائه گزارشی درباره ایده برپایی نمایشگاه «نغمه مانا» پرداخت و این نمایشگاه را ادای دینی کوچک برای هنرمندی بزرگ دانست و اشاره کرد که ایده برگزارکنندگان این بوده که نمایشگاه را در سال ۱۳۹۹ برپا کنند اما این اتفاق با یک سال تاخیر انجام شده است. حسن کریم‌زاده، دبیر نمایشگاه نیز درباره آثار ارائه شده بیان کرد: طی فراخوانی محدود که برای ۱۱۰ طراح گرافیک ارسال شد، ۱۰۱ اثر از ۸۲ هنرمند دریافت و سپس نزدیک به ۲۰ اثر خوشنویسی از انجمن خوشنویسان ایران به مجموعه اضافه شد.
دل‌نوشته‌ای که آوا مشکاتیان، نوه محمدرضا شجریان به وی تقدیم کرد و سروده‌ای که امیرهوشنگ اردلان، هنرمند معمار، به روان پاک خسروی آواز ایران که به آستان حضرت عشق سفر کرده پیشکش کرد، از دیگر برنامه‌های این مراسم نکوداشت بود.
افسانه شجریان، حمیدرضا نوربخش، اسرافیل شیرچی، عبدالجبار کاکایی، سهیل محمودی، مهردخت دارابی، محسن سلیمانی، کیانوش غریب‌پور، بیژن جناب، مجید کاشانی، عارف براتی، علی خسروی، بیژن جناب، مهرداد شیخانی، اونیش امین‌الهی، مظفر شفیعی و علی جهاندار از دیگر مهمانان حاضر در این مراسم بودند.
