با وقوع تحولات سه ماه اخیر در ایران، اروپا و آمریکا صدای متحد و بلندی را علیه دولت ایران بلند کرده‌اند. صدایی که مشخص نیست چه برنامه‌ای برای ایران در نظر دارد اما فشار قابل توجهی را در دستور کار خود قرار داده است. از سوی دیگر روسیه به عنوان یک متحد نسبتا مهم برای ایران هم، در چنین ابهامی قرار گرفته که تا چه حد و تا کجا حاضر است در کنار ایران بایستد، زیرا برخی معتقدند با سخنان مداخله‌جویانه رئیس جمهور چین در ریاض، قرار گرفتن سپاه در لیست تروریستی اروپا، اطلاق نام جعلی بر خلیج فارس توسط نخست وزیر عراق و اظهارات جنجالی رئیس جمهور کره جنوبی در امارات، نشان از پخت‌وپزی دارد که در نهایت به طراحی یک جنگ برای ایران ختم می‌شود.
جهت بررسی موضوع فوق گفتگو کردیم با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا و استاد دانشگاه که در ادامه مشروح آنرا می‌خوانیم:
تلاقی برخی حوادث صحنه دیپلماسی خاورمیانه همراه با اظهارات رهبران اروپایی در کنار آمریکا و علیه ایران، چه ماجراجویی جدیدی را تعقیب می‌کند؟ آیا هدف آن‌ها اجرای پروژه براندازی است؟
این سوال را خودشان باید پاسخ دهند که دنبال تغییر رفتار هستند یا براندازی! اما روندی که مشاهده می‌کنیم این است که بیشتر در پی تغییر رفتار ایران هستند تا تغییر رژیم! آن هم به این دلیل است که تغییر رژیم برایشان حاصل نمی‌شود چون سابقه۴۳ ساله اخیر و عبور از تهدیدهای سخت نشان داده است که تغییر رژیم به آن سادگی که در اروپای شرقی با انقلاب رنگین اتفاق افتاد در ایران اتفاق نمی‌افتد. به دلیل این تجربه تغییر رژیم را کنار گذاشته‌اند و چشم‌انداز نهایی غرب در ایران یک حکومت طرفدار غرب است و به هر حال تلاش‌هایی هم کرده‌اند اما چون حاصل نشده آن پروژه را کنار گذاشته‌اند و بر روی تغییر رفتار تاکید دارند.
این اتحاد تا چه حد منجسم و با محوریت آمریکا با اهدافی کلی است و تا چه حد می‌توان در میان آن دسته بندی‌هایی تشخیص داد؟
باید بین جبهه آمریکا و اروپا تمایز قائل شویم. جبهه اسرائیلی- آمریکایی بیشتر بر موضوعات امنیتی تمرکز دارد که مصداق بارز آن مباحث مربوط به انرژی هسته‌ای و برجام و نگرانی از فعالیت‌های منطقه‌ای در حوزه موشک است. برای اروپا یک بحث آینده اروپا اهمیت دارد دوم مباحث حقوق بشری! در حال حاضر که ما شاهد هستیم اشتراک نظر تقریبا کاملی بین اروپا و آمریکا به وجود آمده است؛ از نظر جبهه اروپا دو اتفاق باعث این نزدیکی شده است. اول مسائل مربوط به جنگ اوکراین و اتهام کمک تسلیحاتی ایران به روسیه که اروپا را تهدید می‌کند و اگر اوکراین شکست بخورد چندین نسل از مردم اروپا دچار تغییر و چالش می‌شوند و بحث دوم نیز اعتراضات اخیر داخل ایران است که بخاطر اثرپذیری اروپا از افکار عمومی، اعتراضات و شیوه برخورد ایران با این اتفاقات باعث شد اروپایی‌ها در مورد ایران موضع جدیدی اتخاذ کنند. اما در عین حال این را نباید فراموش کنیم که در چهل و دو سه سال اخیر این اتحاد کم و بیش وجود داشته است و نباید دچار این خطا شویم که اتفاقات اخیر اروپا و آمریکا را به یکدیگر نزدیک کرد. ضمن اینکه جهان فقط جهان سخت نیست و بازیگران دیگری نیز وجود دارند که قدرت مانور ایران را افزایش می‌دهند، روسیه و چین و هند و کشورهای آمریکا لاتین نیز وجود دارند که فرصت‌هایی در اختیار ایران قرار می‌دهند تا فشارهای غرب را کاهش دهند.
در مقابل این اتحاد، بنظر شما روسیه چه نقشی می‌تواند به نفع ایران بازی کند و به واقع روسیه حاضر به هزینه دادن برای ایران مقابل اتحاد آمریکا و اروپا خواهد شد؟
روسیه و غرب با یکدیگر در حال جنگ گرم هستند و نشانه‌هایی از درگیری وسیع بین روسیه و غرب دیده می‌شود. برای روسیه ایران قابل اهمیت است همیشه هم بوده است به همان اندازه که روابط روسیه با غرب دچار مشکل شود نیاز روسیه به ایران افزایش پیدا می‌کند. از بین کشورهای همسایه روسیه، از فنلاد در قطب شمال تا ترکیه همگی یکدست و یک شکل روسیه را تحریم کرده‌اند. بنابراین در مقابل روسیه یک سد مستحکم ایجاد کرده‌اند، این دیوار تا ایران می‌رسد و برای روسیه حفظ روابط با ایران در این شرایط خیلی مهم است و بعید بنظر می‌رسد اگر غرب بخواهید کاری علیه ایران بکند روسیه فقط تماشاچی و ناظر باشد.
الان نیز سطح روابط رو به گسترش است و بقول یکی از مقامات، روابط در بخش راهبردی قرار گرفته است. بحث انتقال تسلیحات و همکاری‌های اقتصادی و ترانزیت نفت و گاز و دور زدن تحریم و باز شدن بازار روسیه رو به کالاهای مصرفی ایران و بهره‌برداری از مرز آبی با ایران و … باعث می‌شود روابط مستحکم بین تهران و مسکو در این وضعیت قوی‌تر هم بشود.
غربی‌ها نیز نمی‌دانند که ایران و روسیه با فشار بیشتر وارد چه نوعی از روابط می‌شوند اما اگر این اتفاق بیفتد آسیب‌پذیری ایران در مقابل تحریم‌ها کاهش می‌یابد چون روسیه هنوز ارتش قدرتمندی دارد، توان هسته‌ای دارد و اقتصاد درونی خود را به خوبی اداره می‌کند و می‌تواند برای ایران یک کمک باشد.
با این وجود بنظر می‌رسد دیگر خبری از برجام به گوش نرسد. بنظر شما آمریکا قید توافق با ایران را زده و وارد فاز جدیدی از مواجهه با ایران در کنار اروپا شده است؟
آمریکایی‌ها علاقه مند به بهبود روابط با ایران در چاچوب برجام هستند اما کدام برجام؟ ایران معتقد است برجام در سال ۲۰۱۵ انجام شده اما آمریکا به هیچ وجه پای این توافق نمی‌آید. برای آمریکا برجام زمانی حاصل می‌شود که همزمان با آن برجام دیگری یا برجام‌هایی نیز تحقق یابد یا قول تحقق آنرا از ایران بگیرند. من چشم‌انداز روشنی برای توافق نمی‌بینم و همانطور که عرض کردم هرچه فشار بیشتر وارد شود ایران و روسیه و چین نزدیکتر می‌شوند، این وضعیت بستگی به سیاست غرب دارد که تا کجا می‌خواهد شاهد نزدیکی روابط ایران و روسیه باشد.
در ایران البته نیروهای قدرتمندی برای نزدیکی به غرب وجود دارند و دارای یک ریشه تاریخی هستند. جریان‌های غرب گرا و غرب‌دوستان که معتقدند غرب برای ایران بهتر کار می‌کند و علاقه‌مند هستند از تجربیات آن‌ها استفاده کنند همیشه قوی بوده‌اند اما این غرب بوده است که بعد از خروج آمریکا از برجام و تهدید علیه ایران باعث شد که به تدریج جریان‌های غرب‌گرا در ایران رو به افول بروند و به حاشیه رانده شوند و نیروهایی که در پی آلترناتیو روسی و چینی و جهان شرق هستند قدرت بیشتری بدست بگیرند.
نکته آخر
متاسفانه این سیاست اشتباهی است که غرب دنبال کرد و تصور کرد با اعمال فشار بر ایران می‌تواند امتیازات خود را تامین کند در حالیکه تجربه نشان داد ایران فشار را با فشار جواب می‌دهد حتی اگر هزینه بالایی داشته باشد.
اگر غرب این مسیر را دنبال کند تحقق یک اتحاد استراتژیک بین روسیه و ایران بعید نیست.
