هفته‌نامه نیم‌روز در اقدامی شایسته، ویژه‌نامه‌ای به مناسبت بزرگداشت چهلمین‌روز درگذشت زنده‌یاد داوود هرمیداس باوند منتشر کرد که به ابعاد مختلف بیش از شش‌دهه فعالیت‌های دیپلماتیک، دانشگاهی، سیاسی و اجتماعی و شناسایی خاندانی ایشان پرداخته است. این ویژه‌نامه فرهنگی که مورد استقبال اهالی قلم، دانشگاهیان، حقوق‌دانان و سیاستمداران قرار گرفته، دستمایه برگزاری نشست تعدادی از دوستان، شاگردان و علاقه‌مندان استاد فقید به میزبانی پروفسور حسن امین، همرزم سیاسی او در جبهه‌ملی سامان‌ششم و در دفتر ماهنامه «حافظ» شد تا میراث علمی و سیاسی ایشان را مورد واکاوی قرار دهند. اکنون آنچه درپی می‌آید، گزارشی‌از سخنرانی و دیدگاه برخی از فعالان دانشگاهی، سیاسی و حقوقی از میراث‌فکری و علمی زنده‌یاد داوود هرمیداس باوند «دیپلمات آموزگار و عاشق ایران» است.
باوند تبلور ایران‌دوستی و حمایت از منافع‌ملی بود
محمدجواد حق‌شناس، مدیرمسئول و صاحب‌امتیاز هفته‌نامه «نیم‌روز» در ارتباط با چرایی و چگونگی انتشار ویژه‌نامه «دیپلمات‌آموزگار و عاشق ایران» بیان می‌کند: «دکتر داوود هرمیداس باوند به‌عنوان یکی‌از چهره‌های برجسته در علوم سیاسی و روابط بین‌الملل و دانش حقوق در ایران، آن‌قدر بر مردم و جامعه دانشگاهی حق علمی و فرهنگی دارد که شایسته است تا چندین ویژه‌نامه و نشست دانشگاهی برای خدمات ایشان برگزار کنیم.
پس‌از درگذشت استاد باوند، ازیکسو به‌عنوان شاگردو دوستدار استاد و از سوی دیگر در جایگاه مدیرمسئول نیم‌روز و با مشورت خانواده ایشان و جمعی از اهل‌قلم، تصمیم گرفتیم یک شماره از نشریه را به این استاد عزیز و فقید اختصاص دهیم. برای این منظور جایگاه او را از منظر خاستگاه تاریخی و تبارشناسانه، فعالیت‌های علمی و دانشگاهی، کنشگری‌سیاسی و دیپلمات وزارت امورخارجه مورد ارزیابی و سنجشگری اهل نظر قرار دادیم.
در این ویژه‌نامه برخی از چهره‌های دانشگاهی و فعالان‌سیاسی اهتمام کردند و با اظهار لطفشان، درخواست نیم‌روز را برای دریافت یادداشت و گفت‌وگو پذیرا شدند که در این شماره چاپ شده است. ما دراین ویژه‌نامه حداکثر کوشش خودمان را به‌کار بستیم تا شخصیت، چهره و جایگاه متفاوت استاد باوندرا از لحاظ علمی، کنشگر سیاسی و دیگر وجوه او متمایز و بازشناسی کنیم. درواقع شماره گذشته نشریه نیم‌روز، استاد فقید را از منظری چندوجهی به مخاطبان عام‌وخاص، معرفی‌کرده است.»
حق‌شناس درخصوص ویژگی‌های ممتاز استاد خودش اظهار می‌دارد: «روانشاد باوند، ایران‌دوستی تمام‌عیار بود. ایشان در تمام عمرش برای دفاع از منافع‌ملی تمام‌قد ایستاد و به‌معنای کامل کلمه مظهر مهین‌دوستی درتمام زندگی‌اش بود. ویژگی مهم دیگر استاد باوند آن است که در دو حوزه دانش روابط بین‌الملل و حقوق بین‌الملل صاحب‌نظر بود و شاگردان زیادی در پای درس ایشان به مدارج عالی علمی رسیده‌اند. ویژگی دیگر باوند به دیپلماتی صاحب‌اندیشه و استادی برجسته در عرصه دانشگاه تعریف می‌شود. ایشان در مقاطع گوناگون زندگی خود، در نهاد آموزشی و دانشگاهی می‌درخشید و هم‌زمان برای اعتلای ایران و مصالح‌عمومی در وزارت امورخارجه قبل و بعداز انقلاب خدمات شایانی کرده است. هرچند این خدمات آنچنان مورد توجه جریان‌های سطحی در قدرت قرار نگرفت.»
مدیرمسئول نشریه نیم‌روز در پایان سخنرانی خود خاطر نشان می‌کند: «ما در این ویژه‌نامه کوشش کردیم تمام وجوه علمی و سیاسی استاد باوند را معرفی کنیم. حجم، کیفیت مقالات، یادداشت‌ها و مصاحبه انجام گرفته در این شماره نیم‌روز، سند روشنی از توجه و تعلق خاطر اهالی فکر و دانشگاهیان به این چهره علمی و سیاسی است. همچنین از خانواده محترم باوند و تمام کسانی‌که در شکل‌گیری این شماره نشریه نیم‌روز اظهار لطف کردند و محتوای نشریه را با کلام و قلم خودشان مزین کرده‌اند، تشکر می‌کنم.»
هنر باوند در پژوهش روزنامه‌نگاری تخصصی
در دومین ماهروز درگذشت استاد باوند، مراسم بزرگداشت ایشان به میزبانی حسن امین و در دفتر ماهنامه «حافظ» که دکتر باوند عضو شورای علمی آن بودند، مریم مهدوی‌اصل، روزنامه‌نگار و پژوهشگر حوزه دیپلماسی درخصوص چگونگی آشنایی با زنده‌یاد استاد باوند و آموزش‌های دیپلماسی و پژوهشی از ایشان اینچنین سخن می‌گوید: «روند چگونگی تولید و تهیه مطالب ویژه‌نامه استاد داوود هرمیداس باوند براساس آگاهی از شناخت شخصیت دیپلماتیک، دانشگاهی، فرهنگی و حتی خانوادگی ایشان درطی ۲۳ سال رفت‌وآمد به منزل ایشان طراحی و برنامه‌ریزی شد.
ما فقط در زمان کمتر از ۲۰ روز توانستیم با کمک و مساعدت خانواده ایشان و استادان و نویسندگان حاضر در این ویژنامه مبادرت به تولید محتوای، سفارش و دریافت یادداشت و یک مصاحبه تفصیلی با جناب آقای دکتر حسن امین انجام بدهیم.»
در ادامه این روزنامه‌نگار خاطر نشان می‌کند: «نخستین آشنایی من با استاد باوند ازسال ۱۳۷۹شروع شد و درطول ۲۳ سال گذشته از آموزش‌ها و اخلاق ایشان بسیار زیاد آموخته‌ام؛ نه در دانشگاه و نه در وزارت امورخارجه بلکه با روی باز خانواده ایشان در منزل دکتر باوند این فرصت آموختن‌های بسیار برای من فراهم شد. نکته مهمی‌که دراین مدت شاگردی و استادی داشتم این است که دکتر باوند بیشترین کمک، راهنمایی و آموزش را نه تنها برای شناخت ظرافت‌های دیپلماسی بلکه برای مسیر درست و اخلاقی نویسندگی و پژوهشگری‌ام داشتند و در زمان حیات ایشان ما توانستیم سه‌جلد کتاب تخصصی را همراه با حمایت و مساعدت‌های آقایان دکتر محمد سریر و فریدون مجلسی به نگارش دربیاوریم که به‌طور مفصل‌تر در یادداشتی در این ویژه‌نامه به آن پرداخته‌ام.»
در پایان مریم مهدوی‌اصل ازتمام کسانی‌که با محبت خودشان به نشریه نیم‌روز کمک کردند تا این ویژه‌نامه با این نیت که از هفت‌دهه فعالیت‌های ایران‌دوستی و خدمات بزرگ زنده‌نام استاد باوند قدردانی کوچکی شود، تشکر کرد.
همرزم دیرینه و نستوه
مهندس کوروش زعیم از دیگر سخنرانان دومین ماهروز درگذشت استاد باوند، در مورد سابقه دوستی و خاطراتی که با دکتر باوند داشته به واپسین سال‌های دهه ۷۰ خورشیدی اشاره می‌کند و می‌گوید: «این دوران را از سخت‌ترین تجارب سیاسی و از جهاتی شیرین‌ترین مراحل زندگی خودم با مرحوم باوند می‌دانم.»
سخنگوی جبهه‌ملی با معرفی خاندان باوندیان در منطقه سوادکوه و اشاره‌ای به تبارشناسی دکتر باوند اظهار می‌دارد: «این ویژگی را درکنار مبارزات سیاسی و کوشش‌های دانشگاهی دکتر باوند بایستی واجد اهمیت و سزاوار تقدیر دانست.»
باوند و سنت فکری و سیاسی مصدق
ناصرالدین قاضی‌زاده روزنامه نگار باسابقه دیگر سخنران این نشست بود وی اشاره کرد: زنده‌یاد باوند ازنظر هویت‌سیاسی به جریان فکری دکتر مصدق و ملی‌گرایی معتدل نزدیک بود و به‌همین مشی و مشرب تا آخر عمرش، وفادار ماند. ناصرالدین قاضی‌زاده، فعال‌سیاسی با این سخن به نقد ویژه‌نامه «دیپلمات‌آموزگار و عاشق ایران» می‌پردازد و می‌گوید: «من بر این باور هستم که درشرایط سخت روزنامه‌نگاری ایران امروز، انتشار چاپی ویژه‌نامه نشریه نیم‌روز درباره استاد فرهیخته باوند، اقدامی پسندیده و سزاوار تقدیر است. درخصوص خاستگاه فکری و سیاسی استاد باوند می‌توانم بگویم که پس‌ازجنبش مشروطه و ناکام ماندن برخی مطالبات آن، ایران سه‌جریان شخصیت‌محور و کاریزماتیک سیاسی رضاشاه و آمریت مدرن، جنبش ملی‌شدن و مصدق، انقلاب‌اسلامی و رهبری آیت‌الله خمینی را تجربه کرده است و نسبت دکتر باوند با این سه‌جریان، به‌نحوی آشکار با حلقه مصدق و گفتمان ملی‌گرایی تعریف می‌شود.»
این فعال‌سیاسی در ادامه اظهار می‌دارد: «به‌گمان بنده، وجه مشترک و اصلی این سه جریان سیاسی بت‌وارگی و تعلق‌خاطر شدید طرفدران به این سه‌چهره مهم سیاسی است. در سده اخیر، بسیاری از توده‌ها و حتی نخبگان‌سیاسی به‌نحو شیدا گونه‌ایی به این چهره‌های کاریزماتیک و فرهمند علاقه نشان دادند و این سه‌چهره را به‌منزله منجی ایران بحران‌زده معرفی و باور کردند. شاید بتوان گفت وجه مشترک این سه جریان‌سیاسی در ایران از جهاتی رنگ‌وبوی بت‌انگاری، منجی‌گرایانه و توده‌وار دارد تا آن‌جا که نقد هر کدام از آنان ازسوی طرفدارانش، پدیده‌ای ناروا تلقی می‌شود. البته باید انصاف داشت و اعتراف کرد که دلبستگی مرحوم باوند به جریان‌سیاسی دکترمصدق صرفاً گرایش احساسی نبود و عشق باوند به مصدق بیشتر به جهت ارزش‌های درونی ملی‌گرایی، عقلانیت و آگاهی به اخلاق‌سیاسی و مدارا بود.»
سپس قاضی‌زاده، پژوهشگر اجتماعی و رسانه‌ای در ادامه می‌افزاید: «در فرهنگ متعارف کنونی رسم بر آن است که کارنامه این بزرگان از جنبه تقدیر نوشته شود و لایه‌های عمیق‌تر و انتقادی را کمتر در این ویژه‌نامه‌ها مشاهده می‌کنیم. درحالی‌که اندیشه‌های مهم و اثرگذارتر، همواره به نقد اهل‌نظر می‌رسد و اساساً تا مفهوم مهمی در عرصه فکر و سیاست تولید نشود، نقد و سنجشگری هم ایجاد نمی‌شود. بنابراین، بهتر بود دوستان نشریه نیم‌روز به این نکته توجه فرمایند و برای بزرگداشت دانشوران کشور، باب نقد را مفتوح و با گشودگی بیشتری همراه کنند!»
باوند و جایگاه شایسته و درست تاریخی‌اش
نگاه پروفسور حسن امین به دوست و همکار پُرآوازه‌اش، دیدگاهی چندسویه و چندلایه دارد. ایشان دکتر باوند را شخصیتی اصیل، متواضع و سرشار از عشق به ایران توصیف می‌کند و می‌گوید: «زنده‌نام باوند درتمام مراحل زندگی فکری و سیاسی‌اش در جایگاه سیاسی شرافتمندانه ایستاد و با آنکه درطول حیاتش از اصول و ارزش‌های سیاسی‌اش عدول نکرد، ولی اهل گفت‌وگو با منتقد و مخالف خودش هم بود و این از علو طبع او نشان دارد. درواقع باوند چهره‌ای بود که با رواداری، تعادل‌سیاسی را درکمال رعایت می‌کرد و عشق به ایران را در صدر باورهای خودش نشانده بود. ازاین‌جهت دکتر باوند در جمع دوستان جبهه‌ملی یک سرمایه بزرگ اجتماعی و سیاسی به حساب می‌آمد و همه دوستان او بر این شایستگی اتفاق‌نظر داریم.»
حسن امین، مدیرمسئول و سردبیر ماهنامه «حافظ» و میزبان رونمایی از ویژه‌نامه «دیپلمات‌آموزگار و عاشق ایران» به‌عنوان آخرین سخنران این بزرگداشت دومین ماهروز در ادامه می‌افزاید: «ضمن تشکر از خانواده محترم باوند و مدیر نشریه نیم‌روز و همه مهمانان، پاسداشت زنده‌نام باوند می‌تواند بخشی‌از کوشش‌های علمی و سیاسی او را به مخاطبان معرفی کند و نشریه نیم‌روز این مسئولیت را به‌خوبی ایفا کرده است.»
وی در ادامه تبیین می‌کند: «باوند، عضو شورای علمی ماهنامه حافظ بود که من آن را در سال ۱۳۸۲ راه‌اندازی کردم و پس‌از یازده‌سال انتشار منظم در دولت احمدی‌نژاد توقیف شد. وقتی من بی‌اعتنا به لغو مجوز دولت احمدی‌نژاد، انتشار ماهنامه حافظ را به عنوان نافرمانی مدنی ادامه دادم، وزارت فرهنگ‌وارشاد به سرپرستی صفار هرندی علیه من شکایت کرد و مرا به دادسرا با قید جلب احضار کردند. اما من کوتاه نیامدم و گفتم لغو مجوز ماهنامه حافظ نه مشروعیت دارد و نه وجاهت قانونی. بلکه تنها یک تصمیم اداری مخالف حقوق‌بشری و مخالف قانون‌اساسی است که از مجاری رسمی دولتی ابلاغ شده است.
و درپایان این نشست بزرگداشت، استاد حسن امین از بانو میترا راستی همسر دکتر باوند و همچنین ولی‌الله انصاری، استاد حقوق‌جزا و از دوستان قدیمی دکتر باوند دعوت می‌کند تا از خاطرات خود بگویند و سپس جلسه با اعطای یک‌نسخه از ویژه‌نامه نیم‌روز «دیپلمات‌آموزگار و عاشق ایران» به مدعوین روز پنجشنبه ۲۱ دی‌ماه ۱۴۰۲ در محل دفتر ماهنامه «حافظ» به پایان می‌رسد.
