آیین‌های ملی و اسطوره‌ای که هریک به مناسبت و با انگیزه‌ای خاص و براساس روایت‌های اسطوره‌ای، پاس داشته می‌شوند، با نمادها و مناسکی که به آن روز و آن جشن، هویت و ماهیت مشخصی می‌بخشد، همراه است.
نوروز یکی از آداب و رسومی است که در فرهنگ حوزه جغرافیایی فارسی زبانان جایگاهی خاص دارد. نوروز هویت نمادینی است که تا امروز به حیات پرشکوه خود ادامه داده است تا بیانگر بخشی از انگاره‌های فکری انسان باستان درباره طبیعت پیرامونش باشد. انسان باستان در همه حال برای پاسداشت طبیعت آیین‌های خاصی را برگزار می‌کرد، آیین‌هایی که شادمانی را در مرکز توجه خود داشتند.
در فرهنگ فارسی‌زبانان شادی، جایگاه ارزنده‌ای دارد. داستان‌های بازمانده از تاریخ نمونه‌های فراوانی از این امر را نشان می‌دهند. آغاز فصل تازه، زمان برداشت محصول، بهار طبیعت، پاسداشت زمین و داستان‌های اسطوره‌ای ریشه‌دار و بازمانده از سلسله‌های پیشدادیان و کیانیان و غیره هرکدام برای برگزاری آیینی نو انگیزه‌ای ارزشمند بودند. شادمانی نهفته در دل این جشن‌های آیینی پرشور، روح خموده انسان اسیر در روزمرگی را رهایی و تازگی می‌بخشید و برای آغاز فعالیت و فصلی دیگر آماده می‌کرد.
افزون بر این‌ها برگزاری شادمانه این جشن‌ها باعث پیوند میان مردم می‌شد، پیوندی محکم و ارزنده که با نمادهایی معنادار، هویت جمعی ملتی را می‌ساخت. در نوروز سفره‌ای گسترده می‌شد و نمادهایی از دل طبیعت بر آن می‌نهادند تا همواره به یاد داده‌ها و نعمت‌های خداوند در این روزهای زیبای سال باشند و به پشتوانه این آگاهی به جشن و شادی و پایکوبی می‌پرداختند.
هرات که رنج‌های بسیار حتی در روزگار معاصر به خود دیده نوروز را در تار و پود و رگ و ریشه با خود داشته است. شادمانی نوروز برای هرات و افغانستانی که هنوز پنچه در پنچه پلیدی دارد، معنای دیگر دارد. نوروزی که او را به نبرد تاریکی و پلیدی برده تا سبب بقای زندگی و سرور و شادی و ذوق آن باشد. خواجه عبدالله انصاری، پیرهرات می‌فرمایند: «مقام بقا، مقام سکون نیست. این غایتی است که در آن هستی دیگری آغاز می‌شود و حیات دیگری که بی‌پایان است و همه سرور و شادی و ذوق است» (کشف الاسرار، تفسیر سوره ۲۵، آیه ۳۵، نط سوم).
نوروز در هرات، روز غلبه روشنی بر تیرگی و روز رهایی و آزادگی و روز تازه شدن، روز برافروختن چراغ دل از دل‌تنگی‌ها، روز مدد جستن از میر نوروزی و روز خوش‌دلی است.
در هرات روزهای قبل و بعد از سال نو، رنگ و بوی دیگری دارد. این عطر و نغمه‌ها حتی در روزهای تلخ حضور طالبان نیز سبب باقی ماندن سنت‌های دیرینه این دیار شده است.
مردم هرات در چهارشنبه آخر سال گرد هم جمع شده و از شادی می‌گویند و شب را به شادمانی به صبح می‌رسانند. شادمانی که هراس خنده‌اش چهره تاریک ظلمت را از هم می‌درد.
به مانند بسیاری از کشورهای حوزه نوروز این مردم هم در بسیاری از آداب و رسوم نوروز دل در یگانگی و یکدستی نوروز سپرده‌اند، همان آیین‌ها که قدمت هزاران ساله‌شان سبب تنومندی فرهنگ استوار این سرزمین شده است. مردم هرات نیز به استقبال شادی نوروز که می‌روند همه خانه و کاشانه و زندگی خود را از گرد و غبار تیرگی‌ها می‌زدایند و رخت نو بر جسم و جان خویش می‌پوشانند.
بازار هرات سرشار از فروش نیکوی‌هایی چون سبزی، سرخی و سیب و زندگانی می‌شود.
فراهم نمودن سمنک (سمنو)، هفت میوه، هفت سین وغذا‌های شب نوروزی از جمله برنامه‌هایی است که برای تجلیل از نوروز در گوشه و کنار افغانستان و هرات گرفته می‌شود.
غذای شب سال نو مردم هرات گوشت خروسی که سفید باشد، سبزی پلو با ماهی و کلوچه‌های خانگی است.
جوانان و نوجوان هراتی از مدتی قبل تخم‌مرغ‌هایی رنگین خود را برای بازی تخم‌مرغ جنگی آماده کرده و به همراه وسایل بازی دیگری که خود درست کرده‌اند در روزهای نوروز و در تفرجگاه‌ها به بازی مشغول می‌شوند.
در لحظات تحویل سال اکثر مردم هرات برای خواندن دعا و خلوت با خداوند به مساجد و اماکن دینی می‌روند. در بعضی از مناطق هرات مانند؛ سلطان امیر عبدالواحد شهید (معروف به سلطان آقا) تکیه عمومی حضرت ابوالفضل (ع) و مزار شهدای جبرئیل مراسم به اهتزاز در آمدن پرچم حضرت علی علیه السلام (جهنده بالا) برگزار می‌شود که همه ساله شمار زیادی از هراتیان از جمله مقامات دولتی این شهر در لحظه تحویل سال خود را به این اماکن متبرکه می‌رسانند و در مراسم جهنده بالا شرکت می‌کنند.
یکی از سنت‌های مردم هرات، سنت در خانه نماندن و به تفرج رفتن و بیرون شدن از منزل در اولین چهارشنبه سال است حتی اگر باران ببارد. این سنت در اولین پنجشنبه و جمعه سال نیز تکرار می‌شود.
