همه ما می‌دانیم در چنین مجلسی سخن گفتن درباره استاد باوند و در ایام بعد از فوت‌ایشان سخت است و کاش همان روز نکوداشت ایشان که در دیماه ۱۳۹۷ در خانه اندیشمندان و به همت جمعی از نهادهای علمی برگزار شد، سخن می‌گفتم. آنان که می‌روند رسم هستی را به جا می‌آورند ولیکن پاره قلب بازماندگان را در هرجایگاهی با خود به سرای باقی می‌برند.
علت حضور من در این جمع محترم، علاوه بر ارادت قلبی برخاسته از دل و جانم نسبت به شادروان و همسر گرانقدر و دختران عزیز، بیان مواردی از تجربه ارتباط بزرگوارانه استاد با اینجانب در برخی از موقعیت‌های دانشگاهی و علمی بویژه در انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد است.
من لیاقت توفیق حضور در کلاس درس استاد را نداشتم. در پاره‌ای از مراودات علمی ازجمله در جلسات دفاع پایان‌نامه‌ها و رساله‌های فارغ‌التحصیلی دانشجویان شاهد رفتار محترمانه، اصیل، متواضعانه، مهربانانه، عالمانه و پدرانه ایشان بودم. حضور ایشان در جلسات برکتی بود. در عین دقت و ارائه نظرات و پیشنهادات برای بهبود کار و کیفیت کار دانشجویان آنچنان با لطف و سعه صدر مطالب را بیان می‌کردند که برای دانشجوی ملتهب و نگران چگونگی و نتیجه دفاع، آرامش و اطمینان‌خاطر می‌آورد. آنچنان با ظرافت مطالب انتقادی را مطرح می‌کردند که شأن و کرامت دانشجو برای خود و احیاناً در نزد خانواده و دوستانش برخلاف برخی از جلسات دیگر حفظ گردد. به این مسئله اعتقاد داشتند که روز دفاع باید خاطره خوبی را برای دانشجویان، بعدها به ذهن متبادر کند. هنر تلفیق بین اعتقادات علمی و رعایت شخصیت دانشجو و حفظ حرمت او از آن دکتر باوند بود. حداقل چندین تجربه از این دست دارم که آن برای من کلاسی بوده است. البته آموزه‌های من از ایشان بسیار زیاد است و دو نکته از ایشان همیشه در ذهن من جا دارد؛ توجه ایشان به درک و تحلیل موضوعات در بستر تاریخی و همچنین داشتن دانش درباره جغرافیای جهان که آن را ضرورتی برای هر فرد و دانش‌پژوهی می‌دانستند.
اما انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد که به قول استاد معزز دیگری شادروان استاد محمود صوراسرافیل و به یمن بزرگان انجمن محفل انس چه عضوی معظم‌تر و مفخم‌تر از استاد باوند که تلفیقی از علم روابط بین‌الملل و حقوق بین‌الملل و تجربه کار در سازمان ملل متحد باشند که آغازگر فعالیت‌های انجمن در اسفند سال ۱۳۸۱ به وجود ایشان مزین شد. جمع کثیری از علاقه‌مندان به مباحث علمی در باشگاه دانشگاه تهران گرد هم آمدند و سخنرانی استاد را در زمینه حقوق دیپلماتیک و کنسولی گوش فرا دادند. طلیعه‌ای عالی برای انجمن ایرانی مطالعات ملل متحد به عنوان عضو هیأت مدیره اول انجمن که سنگ‌بنای انجمن در آن دوره چیده شد در همه جلسات بزرگوارانه حضور می‌یافتند، تقاضاها را برای مشارکت در برنامه‌های علمی با نهایت لطف و بی‌منت و آرام می‌پذیرفتند و انجمن از خرمن دانش و گفتارشان بهره‌مند می‌شد. چندین برنامه را در خدمت استاد داشتیم. کارگاه آموزشی گزارش دبیرکل در سال ۲۰۰۴، نهادهای جدید ملل متحد، اصلاحات در ملل متحد، کنفرانس حقوق دریاها و چندین برنامه دیگر.
خاطره‌ای یاد کنم از سال ۱۳۹۶. براساس رویه‌معمول جامعه ما که انجام برخی فعالیت‌ها برنامه‌ریزی ندارد، با حضور هیأتی از انجمن ملل متحد آلمان در تهران مقرر شد که انجمن جلسه‌ای با حضور آنان برگزار کند. برگزاری جلسه به زبان انگلیسی بود و به هر حال آبرومندی انجمن و ایران مطرح بود و در این زمینه تلاشی در خور می‌بایست انجام گیرد. هیچ‌گاه بزرگواری ایشان، علی‌رغم اشتغال در برنامه دیگری و لطف حضورشان و سخنرانی پایانی در جلسه نشست که حدود یک ساعت بدون نگاه کردن به یادداشتی مطالب ارزشمندی را بیان کردند نه‌تنها در تاریخ انجمن بلکه در ذهن مشارکت کنندگان آلمانی نقش خود را باقی گذاشت. واقعیت است و به گزافه نمی‌گویم (استاد نیازی به گزافه‌گویی من ندارند) که برای مشارکت کنندگان آلمانی چنین شخصیتی بی‌بدیل در ایران را ملاقات نموده و مورد تحسین فراوان قرار دادند شاید این نشست برای آنان بهترین یادگار از ایران بود. سرفرازی ایران همه در راستای ایده استاد بود.
آخرین تجربه ما در انجمن در دوران کرونا برگزاری نشست‌های مجازی بود که به مناسبت پنجاهمین سالگرد تدوین و تصویب اعلامیه اصول ناظر بر روابط بین دولت‌ها در سال ۱۹۷۰ تصویب شده بود که استاد در آن زمان خودشان در ملل متحد بودند، در انجمن جلسه‌ای با حضور اساتید معظم حضرت استاد جناب آقای دکتر بیدگلی و جناب آقای دکتر محبی در ۲۷ آذر ۱۳۹۹ در اوج دوران کرونا برگزار کردیم.
به لطف فرزند عزیز خانم سمیرای بزرگوار و مراودات رایانه‌ای هماهنگی و جلسه برگزار شد. گزارش جلسه در مکتوبات انجمن باقیست و چندجمله از نکات اندیشمندانه استاد را در آن جلسه بیان می‌کنم. استاد معمولاً در محاورات و مکتوبات واژه اصول مترقیانه منشور ملل متحد را به کار می‌بردند و در حقیقت در همان جلسه هم با کاربرد این واژه فرمودند: جامعه بشری باید اصول مترقیانه منشور ملل متحد را برای همکاری دوستان بین‌المللی و بخصوص با توجه به مبانی علمی آن درنظر داشته باشد و مشکلات خود را در عرصه‌های مختلف بر مبنای این اصول و ارزش‌ها برای حل آن پی‌ریزی کند. شاید اضافه‌ای نباشد که در آستانه ایام تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر در هفتاد و پنج سال پیش نظر ایشان را در آن جلسه درباره حقوق بشر و اهمیت آن در عرصه بین‌المللی بیان کنم.
به نظر ایشان رعایت حقوق بشر و آزادیهای اساسی در تمام اصول حقوق بین‌الملل سایه‌افکن شده است و رعایت آن یک امر ضروری است. نظر و گفته ایشان مبتنی بر رعایت اصول حقوق‌بشر در راستای منافع ملی و منافع جامعه بشری است. به قول خودشان در زمینه حقوق بین‌الملل هر کشور باید ملاحظاتی را رعایت کند. واقعیت است که ایشان همواره پس از کاربرد برخی واژه‌ها و تعارفات می‌فرمودند اینها برای همین کارها معنا دارد وقتی تکلف و تعارف بود می‌گفتند بالاخره این روزها هرکدامش را باید استفاده کرد. جناب دکتر باوند معنای بزرگواری، تواضع، محبت، بی‌منتی، آرامش و صفات انسانی را در جنابعالی دیدیم.
ای آفتاب وصل محبت تو را که گفت
کز سرسپردگان بذل محبت حذرکنی
با اینکه می‌توانستند غروری با پشتوانه و همه‌جانبه داشته باشند، آرام، بی‌توقع، فروتن و البته تأثیرگذار در محافل علمی می‌آمدند و آرام می‌رفتند.
خدایش بیامرزد که در نسل غیرقابل تکرار خود در این زمانه نیز بدیلی نداشتند. وظیفه خود می‌دانم مراتب تسلیت مجدد خدمت همسر مهربان و معزز که همواره با روی گشاده و نهایت محبت و بزرگواری با علاقه‌مندان و شاگردان استاد رفتار می‌کردند سپاسگزاری نمایم. نمونه‌ای از زیست مشترک همدلانه را در خانه می‌دیدیم و تجلی آن در رفتار و وجود استاد بازتجلی می‌یافت. از دختران عزیز و یادگاران ارزشمند پدر که هرکدام باوندی هستند نیز سپاسگزارم که همواره ما را یاری دادند. حال با قبول مشیت الهی با نهایت احترام عزیزشان می‌داریم و به قول شاعر در انجمن ایرانی مطالعات ملل متحد.
چون که گل بگذشت و گلشن شد خراب
بوی گل را از که جوییم، از گلاب
خانم دکتر عزیز سمیرا خانم و پریلا خانم عزیز گلاب ما شمایید، خودمان هم انشاءالله کارهای مطابق میلشان را انجام دهیم و سعی کنیم با دیدگاه علمی به ایران خدمت کنیم که شاد باشند. روحشان شاد، نامشان به خیر و نیکی.
