در یکسالی که سیصد و شصت و پنج روز دارد، اینکه تنها یکروز آن به نام سعدی باشد، بی انصافی محض است. چونکه اگر از زمانه سعدی به بعد، تاریخ ادبیات و فرهنگ این مرز و بوم را ورق بزنی، به سختی می توانی مقطعی را پیدا بکنی که نفوذ نوشته های سعدی در آن پیدا نباشد، به تعبیر خودش؛
سعدیا خوشتر از حدیث تو نیست تحفه روزگار اهل شناخت
آفرین بر زبان شیرینت کاین همه شور در جهان انداخت
اگر فردوسی ساختار زبان فارسی را بنیان نهاد، سعدی آنرا پرورید، به غنایش افزود و از آن کوهی ساخت که تا قرن ها همچنان پابرجاست. ادوارد برون اندیشمند، مستشرق و ایران‌شناس بلندآوازه بریتانیایی درباره آثار سعدی می‌گوید” هر جا در طی شش قرن و نیم به تحصیل زبان فارسی پرداخته‌اند، نخستین کتابهایی که به دست محصل داده‌اند، همین کتابهاست”. سعدی هم پادشاه غزلِ عاشقانه و هم خداوندگار سخنسرایی در ادبیات کلاسیک ایران زمین است؛
همه عمر برندارم سر از این خمار مستی
که هنوز من نبودم که تو در دلم نشستی
به تعبیر ذبیح‌الله صفا، ادیب برجسته معاصر “سعدی در نثر خود شاعر است و در شعر خود اشعر” وقتی سعدی می‌خوانی، چه شعر و چه نثر، لذت ادبیات در تمام وجودت جاری می‌شود. سعدی ادبیات خالص است، چه، نه آنچنان مخاطب خود را درگیر پیچیدگی فکری و نظامهای اندیشگی می‌کند، و نه به ابتذال و سطحی‌نگری گفتارهای عامیانه و روزانه مبتلا می‌سازد؛
خیال در همه عالم برفت و بازآمد
که از حضور تو خوشتر ندید جایی را
در نثر مفاهیم آثار او اغلب پویا، تازه، این‌جهانی و در تراز با زبان همه مردم نوشته شده. به تعبیر محمدعلی فروغی ادیب برجسته، سیاستمدار و اندیشمند تاریخ معاصر ایران “ما پس از هفتصد سال به زبانی که از سعدی آموخته ایم، سخن می‌گوییم”؛
“گفتم گل بستان را چنانکه دانی بقایی و عهد گلستان را وفایی نباشد و حکما گفته‌اند هر چه نپاید دلبستگی را نشاید. گفتا طریق چیست؟ گفتم برای نزهت ناظران و فسحت حاضران کتاب گلستان توانم تصنیف کردن که باد خزان را بر ورق او دست تطاول نباشد
در غزل آنجا که پای عشق به مفهوم خودِ عشق در میان است، هیچ کس سعدی نمی‌شود، خودش اینطور می‌سراید؛
مستی خُمرش نکند آرزو
هر که چو سعدی شود از عشق مست
سعدی در نهایت با عشق و غزل خودش را جاودانه کرده، با این بیت بی همتا؛
چو فرهاد از جهان بیرون به تلخی می‌رود سعدی
ولیکن شور شیرینش بماند تا جهان باشد
پ ن: اول اردیبهشت از سال ۱۳۸۱ در تقویم کشور به عنوان روز بزرگداشت سعدی نامگذاری گردیده است
