جواد رنجبر درخشیلر : ایران، ادبیات و فرهنگ در آثار داریوش

داغ قتل استاد داریوش مهرجویی هیچ وقت سرد نمی شود. کارگردان بزرگ ما هم رفت در فهرست خونبار کشتارهای تاریخی ما، و هنوز امید می بریم که روزی این فهرست نویسی برای همیشه تمام شود.
از مرثیه سرایی که بگذریم باید بپرسیم «حالا چه باید کرد؟» مهرجویی کارگردانی اصیل بود، متفکر و باسواد. نه از این کارگردان های سفارشی کار و تصادفا هنرمند شده. مهرجویی پاسبانی را چاقو نزده بود که از برکت چاقوکشی، اتفاقا، هنرمند شود. یا از فیلمبرداری پشت صحنه دفاع مقدس راهی به پشت پرده سینما باز کند که در واقع پشت پرده سیاست بود. از این ها هم بگذریم.
برای کاستن از درد «داریوش کشی» چه باید کرد؟
داغ مهرجویی با خاطره ای داغ تر می شود. در کلاسی از فیلم هامون مثال زدم. آشنایی جمع را با این فیلم مهم بدیهی انگاشته بودم. از سی نفر حاضر فرهیخته حتی یک نفر هامون را ندیده بود. چند نفر از آنها احتمالا قتل استاد را تسلیت گفته باشند؟ پز عالی فرهنگی ویژگی نسلی ماست. عنوان خبر را خواندن و نام نویسنده ها و هنرمندها را به یاد سپردن، فرهنگ نیست، اتفاقا ضد فرهنگی مهلک است. یادتان که هست: آن کس که نداند و نداند که نداند در جهل مرکب ابدالدهر بماند.
همین واقعه شوم دوباره دیروز تکرار شد. از فیلم پری حرف زدم و کسی در کلاس آن را ندیده بود. اما ناامید نباید شد.
سال ها پیش وقتی با مهرجویی درباره غلامحسین ساعدی حرف می زدم گفت: کار علمی باید عمیق و جدی باشد. شوپن را مثال زد که نواختنش آسان نیست، اما نوازنده به تدریج باید به آن مرحله برسد. این توصیه استادانه مهرجویی ۲۳ سال است که مبنای کار علمی و فرهنگیم است. تا همه منابع را در موضوع مقاله ام نخوانده باشم دست به قلم نمی برم.
آثار مرحوم مهرجویی را دوباره باید دید و نقد کرد. راه کوبیده او، با همه نقدها و اشتباه ها، راهی فرهنگی است و برای شکوفایی فرهنگی ایران نمی توان بیراهه چاقوکش ها و کاریکاتورهای هالیود را برگزید، راه همان است که مهرجویی و بیضایی، کیارستمی، کیمیایی، فرمان آرا و تقوایی گشوده‌اند.
درباره راه بزرگان و نسبتش با ایران و ایرانیت کم گفته شده است. می خواهم در کلاس‌های مجازی، پس از خوانش متون کلاسیک، سلسله جلساتی درباره نسبت ایران (سلبی و ایجابی) با آثار مهم فرهنگی و هنری معاصر برگزار کنم.
نخستین بخش این کلاس‌ها با عنوان «ایران، ادبیات و فرهنگ در آثار داریوش مهرجویی» از اول آذر در ۴ جلسه برگزار خواهد شد.