نوروز، جشن باستانی ایرانیان با بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت، نمادی از تجدید حیات طبیعت و امید به آینده است این آیین فراتر از مرزهای جغرافیایی، در کشورهای متعددی از آسیا تا اروپا جشن گرفته می‌شود و در هر فرهنگ، رنگ و بوی خاصی به خود می‌گیرد.
این جشن به ویژه در کشورهای فارسی زیان و برخی مناطق دیگر، با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود.
در زمان سلطنت امپراتوران مغول، جشن نوروز به عنوان یک رویداد مهم فرهنگی و اجتماعی به طور گسترده‌ای در سطح رسمی در سراسر شبه قاره هند برگزار می‌شد. این جشن نه تنها به عنوان یک مناسبت مذهبی و فرهنگی، بلکه به عنوان فرصتی برای تقویت روابط سیاسی و اجتماعی میان درباریان و مردم عادی نیز شناخته می‌شد.
گلبدن بیگم در همایون نامه و علامه ابوالفضل، مؤلف مشهور کتاب «آئین اکبری»، در نوشته‌های خود به تفصیل به مراسم جشن نوروز پرداخته‌اند.
در «آئین اکبری» به دربار پادشاهان مغول اشاره شده که در زمان اکبرشاه، جشن نوروز به مدت هفت روز در شبه قاره هند گرامی داشته می‌شد. این مدت طولانی جشن نشان‌دهنده اهمیت بالای این مناسبت در فرهنگ مغول و تأثیر آن بر جامعه بود. در این ایام، مراسم مختلفی از جمله برگزاری جشن‌ها، برپایی میهمانی‌های بزرگ و اجرای نمایش‌های هنری و فرهنگی انجام می‌گرفت.
از دوره پادشاه جهانگیر تا شاه جهان، جشن نوروز با شکوه و عظمت بیشتری در دربار مغول برگزار می‌شد. این دوران شاهد برگزاری جشن‌های مفصل و با شکوه‌تری بود که در آنها نمایندگان مختلف اقوام و فرهنگ‌ها به گرد هم می‌آمدند و به تبادل فرهنگی و هنری می‌پرداختند. در این جشن‌ها، هنرمندان، شاعران و موسیقی‌دانان به اجرای برنامه‌های هنری می‌پرداختند و از این طریق، نه تنها به ترویج فرهنگ ایرانی و مغولی کمک می‌کردند، بلکه به تقویت هویت ملی و فرهنگی نیز می‌پرداختند.
نوروز در پاکستان، با حفظ هسته اصلی خود (تجدید حیات و امید)، تحت تأثیر مذهب، تاریخ، و جغرافیا به شکلی منحصربه‌فرد تکامل یافته است. این جشن، علیرغم چالش‌های مذهبی و سیاسی، به نمادی از مقاومت فرهنگی و پیونددهنده ملت‌ها تبدیل شده است و نوروز با جشن‌هایی مانند کریسمس یا عید بهار چین مقایسه می‌شود.
با ورود مسلمانان به شبه‌قاره در قرن هفتم میلادی، برخی از سنت‌ها و جشن‌های باستانی، از جمله نوروز، در میان اقوام مختلف حفظ و گرامی داشته شد و نوروز به طور رسمی در پاکستان به ویژه در مناطق شمال غربی و بلوچستان جشن گرفته می‌شود. این مناطق به دلیل وجود اقوام مختلف مانند پشتون‌ها و بلوچ‌ها، تأثیرات فرهنگی متنوعی دارند.
نوروز در پاکستان، به مدت سه روز و در حد فاصل ۲۱ تا ۲۳ مارس برگزار می‌شود. این مراسم به ویژه در مناطق شیعه‌نشین مانند کویته، جعفرآباد، مکران و گوادر، چترال، پیشاور و پاراچنار و در برخی مناطق پنجاب، با شکوه خاصی برگزار می‌شود. این جشن در این مناطق نه تنها نماد بهار، بلکه پیوندی عمیق با اعتقادات مذهبی شیعیان دارد.
برخی مورخان شیعه، نوروز را با روز غدیر خم یکی می‌دانند و بر این باورند که نوروز به عنوان روز اعلام خلافت بلافصل امیر مؤمنان علی (ع) است.
در مناطق گلگیت، بلتستان، غذر، نگر، هونزا و پاراچنار که اکثریت مردم آن شیعیان دوازده امامی یا آقاخانی (اسماعیلی) هستند آن را به عنوان «عید ولایت» می‌شناسند و جشن می‌گیرند در این روز، افراد لباس‌های نو و پاکیزه بر تن می‌کنند و مراسم دعوت و شادی را تدارک می‌بینند. آنها اوراد، اذکار و دعاهای خاصی را در لحظه تحویل آفتاب به برج حمل، که هر سال در تقویم‌های اردو درج می‌شود، به جا می‌آورند و به یکدیگر تبریک می‌گویند و در منازل و مکان‌های عمومی به اقامه نماز ویژه نوروز می‌پردازند.
در این روز، چراغانی و تزئینات زیبا در فضاهای اجتماعی و خانگی انجام می‌گیرد و محافل شعرخوانی و رقص سماع و نمایش قوالی برپا می‌شود و در آن قصایدی در مدح مولای متقیان، علی ابن ابی طالب (ع)، خوانده می‌شود.
سفره نوروز نیز توسط برخی خانواده‌ها آماده می‌شود که شامل هفت نوع سبزی، هفت نوع میوه تازه و هفت نوع آجیل به همراه تخم‌مرغ‌های رنگی و بادبزن‌های دستی است.
غذاها در جشن نوروز نقش بسیار مهمی دارند و هر قوم و منطقه‌ای غذاهای مخصوص خود را دارد مانند پلو و بریانی که این دو نوع غذا از محبوب‌ترین غذاهای نوروزی هستند.
پلو با انواع گوشت و سبزیجات تهیه می‌شود و معمولاً در مهمانی‌های نوروزی سرو می‌شود. سنبوسه‌های پر شده با گوشت، سیب‌زمینی یا سبزیجات یکی دیگر از غذاهای محبوب در نوروز است. این خوراکی خوشمزه معمولاً به عنوان پیش‌غذا یا میان‌وعده سرو می‌شود.
شیرینی‌هایی مانند باقلوا و کلوچه‌های محلی به عنوان نماد خوشحالی و شادی در جشن نوروز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پاکستانی‌ها سفره‌ای مشابه با هفت سین ایرانی‌ها می‌چینند و در آن هفت نوع میوه خشک و سبزیجات، یک نوع بیسکویت به نام کلوچه نوروزی، و پلو با گوشت مرغ سفید و تخم‌مرغ‌های رنگی قرار می‌دهند.
تهیه پلو با گوشت مرغ سفید به عنوان یک شگون نیک شناخته می‌شود و حتی اگر مرغ سفید به سختی یافت شود، تلاش می‌شود که آن را تهیه کنند. کلوچه نوروزی در میان مردم پیشاور محبوبیت ویژه‌ای دارد.
پاکستانی‌ها پیش از نوروز خانه‌های خود را تمیز می‌کنند و با لباس‌های نو به دیدار اقوام می‌روند و تخم مرغ رنگی به کودکان اهدا می‌کنند.
وزیر محمد اشرف خان متخلص به اشرف، در آغاز اثر خود به نام «ارمغان» که در سال ۱۹۵۷ در لاهور چاپ شده است، می‌نویسد: در نواحی گلگت در شمال، مراسم پریدن از روی آتش و روشن کردن شمع در شب نوروز، مشابه چهارشنبه‌سوری ایرانیان است، در پاکستان انجام می‌شود. در شهرهایی مانند لاهور، جشن «بسنت» با هوا کردن بادبادک، رقص روی پشت‌بام‌ها، و اجرای موسیقی برگزار می‌شود. این جشن در ایران مرسوم نیست. مسابقات چوگان، تیراندازی، نیزه اندازی و تخم‌مرغ‌شکنی از آیین‌های ویژه نوروز در شمال پاکستان است و در برخی مناطق، نوروز با مراسمی مانند «حوت» همراه است که طی آن کشاورزان دور آتش جمع می‌شوند و برای سال زراعی جدید دعا می‌کنند.
بسیاری از مردم بر این باورند که در لحظه تحویل سال، دعاها مستجاب شده و آرزوها برآورده می‌شوند و به همین منظور، در لحظه تحویل آفتاب، افرادی که مرادهایی دارند، دور هم جمع می‌شوند و تنگی پر از آب را که سوراخ باریکی در آن وجود دارد، به وسیله طنابی آویزان می‌کنند. همه حاضران با اشتیاق به تنگ آب خیره می‌شوند و در انتظار لحظه تحویل آفتاب می‌نشینند. هنگامی که احساس می‌کنند جریان قطرات آب از سوراخ کمی متوقف شده، با شور و شوق، دعاها و آرزوهای خود را با لب‌های لرزان بیان می‌کنند.
شیعیان لکهنو که به پاکستان مهاجرت کرده‌اند، در روزهای نوروز ابتکار جالبی را به نمایش می‌گذارند. آنها با استفاده از تلمبه‌های کوچک و ظریف، آب رنگارنگ را بر روی لباس یکدیگر می‌پاشند و از این بازی به قدری لذت می‌برند که گویی به هدف واقعی خود دست یافته‌اند. در لکهنو، که یکی از مراکز مهم شیعیان در هند محسوب می‌شود، هنوز هم توجه ویژه‌ای به برگزاری جشن نوروز وجود دارد و شور و شوقی بی‌نظیر در بین شیعیان این منطقه در ایام نوروز مشاهده می‌شود. به همین دلیل، این جشن می‌تواند به عنوان یکی از اعیاد بزرگ دینی آنها به شمار آید.
این برنامه‌ها به تقویت فرهنگ محلی و ایجاد حس همبستگی کمک می‌کنند.
با وجود اشتراکات فرهنگی، نوروز در پاکستان با موانعی روبه‌روست و برخی مراکز مذهبی اهل سنت، نوروز را به دلیل ریشه‌های زرتشتی و شیعی آن «حرام» اعلام کرده‌اند و در دوره استعمار انگلیس، نوروز به عنوان نمادی از هویت ایرانی-شیعی سرکوب شد و امروز نیز گاهی با محدودیت‌های حکومتی مواجه است و با قدرت‌گیری طالبان در افغانستان، برگزاری علنی نوروز در مناطق مرزی پاکستان کاهش یافته است.
نوروز در پاکستان نه تنها یک جشن، بلکه پلی برای اتحاد فرهنگی است و زبان فارسی به عنوان میراث مشترک، در اشعار و مراسم نوروزی پاکستان زنده است در کشورهای حوزه نوروز (ایران، پاکستان، افغانستان، و…) با برگزاری جشن‌های مشترک، بر وحدت فرهنگی تأکید می‌کنند.
در برخی خانواده‌های پاکستانی مرسوم است که در زمان تحویل خورشید، تمام اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند. در وسط آنها، کاسه‌ای پر از آب بر روی سینی بزرگی قرار می‌گیرد که در آن عطر، گل‌های محمدی و گلاب ریخته می‌شود. بزرگ خانواده دعای مرسوم نوروز را میخواند که شامل ذکری با این مضمون است: «پا ذوالجلال والاکرام یا مدبر اللیل والنهار، یا مقلب القلوب و الابصار، حول حالنا الی احسن الحال». سایر افراد خانواده نیز او را در خواندن این عبارات یاری می‌کنند. این عمل به طور مکرر و در مجموع ۳۶۵ بار تکرار می‌شود و شخص مزبور درودگویان آب موجود در کاسه را با انگشتانش بر روی تمام افراد حاضر می‌پاشد و باقی‌مانده آن را در گوشه‌ای از حیاط می‌ریزد. این تشریفات در نظر علاقه‌مندان به نوروز به عنوان نمادی از یُمن و سعادت تلقی می‌شود.
سپس مردان و زنان شیعه به باغ‌ها و چمن‌زارها می‌روند و سعی می‌کنند با پای برهنه بر روی سبزه و چمن قدم بزنند. این عمل که به «سبزه لگد کردن» معروف است، نمادی از شادی و نشاط در روز نوروز می‌باشد. به این ترتیب، آنها تمام روز را با خوشحالی و شادکامی سپری می‌کنند.
همچنین در ناحیه پاراچنار پاکستان، در روز نوروز، زنان با تفنگ از خانه خارج می‌شوند و به شکار در مرغزارها و کنار رودخانه‌ها می‌پردازند. مردان نیز در مکان‌های وسیع به اجرای بازی‌ها و نمایش‌های مختلف مشغول می‌شوند.
عید نوروز به عنوان یکی از جشن‌های مهم و جذاب در میان مرزنشینان غربی شناخته می‌شود.
