سرای امیر در تهران

وقتی میرزاتقی خان همراه ناصرالدین میرزای ولیعهد برای تاجگذاری از تبریز به تهران می‌آمدند، میرزاتقی خان برای تأمین هزینه این سفر از محمدمهدی ملک‌التجار مبلغی پول قرض می‌گیرد و محمدمهدی خان هم همراه آنها به تهران می‌آید. بعد از به سلطنت رسیدن ناصرالدین شاه، امیرکبیر دستور ساخت بازارچه امیر را به ملک التجار می‌دهد و او در عرض ۸۰ ماه این بازارچه و کاروانسرا را می‌سازد. هدف امیرکبیر از ساخت این بازار و سرا این بود که کالاهای ایرانی و تولیدات داخلی در آن به فروش برسد. یکی از سیاست‌های او این بود که تمام کالاها و اطعمه تولید شده در گوشه و کنار کشور به این بازار بیاید و از اینجا به شهرهای ایران توزیع شود. در آن دوره بازار و کاروانسرای امیر رونق خیلی زیادی گرفت و به یکی از مراکز مهم تجارت در تهران تبدیل شد. این بازارچه در سال ۱۲۲۹ شمسی در غرب بازار تهران ساخته شد و حجره‌ها و دکان‌های متعدد آن باعث رونق بازار شد. سرای امیر ۳۳۶ حجره تحتانی و فوقانی دارد و ۳ راسته بازار با دکان‌های متعدد بسیار. همچنین راهی هم به کاروانسرا راه دارد. از یک دالان به بازار کفاش‌ها راه دارد و از دالان دیگر به بازار خیاط‌ها و از جنوب به بازار امام‌زاده زید (ع) می‌رسد. درهای چوبی بلند و استفاده از منبت‌کاری، آجرکاری و سایر عناصر معماری این سرا را به یکی از دیدنی‌های شهر تهران تبدیل کرده. هاینریش بروگش که ۱۰سال بعد از قتل امیرکبیر به این بازار آمد در کتاب خاطرات خود می‌نویسد: «صحن کاروانسرا با تخته سنگ‌های بزرگ، فرش و در وسط آن حوضی زیبا از سنگ ساخته شده است. دورتادور صحن را در دو طبقه غرفه‌هایی فرا گرفته‌اند که همه آنها پنجره‌هایی با چوب‌های مشبک و منبت‌کاری شده به حیاط دارند. این کاروانسرا در حقیقت مجموعه بزرگ تجارتی تهران را تشکیل می‌دهد.» سرای امیر سال ۱۳۶۹ دچار آتش‌سوزی شد و بعد از آن تغییرات زیادی در معماری آن رخ داد