معدن کاوی یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب زیستگاه‌های طبیعی است. شیوه موجود در فعالیت‌های معدن کاوی و معدن کاری نیز بر شدت تخریب‌ها می‌افزاید. اخیرا وزارت صمت از واگذاری ۵هزار معدن دولتی به‌صورت مزایده به مردم خبر داده است. این خبر برای فعالان محیط‌زیست که سال‌هاست به نحوه برداشت غیرپایدار از منابع طبیعی در کشور و تخریب غیرقابل بازگشت مناطق طبیعی اعتراض دارند، یک اتفاق نگران‌کننده است.
سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت با اعلام خبر واگذاری بیش از ۵ هزار معدن دولتی در ۳ ماه آینده با هدف استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها در راستای تولید و اشتغال گفته است: «متأسفانه در سال‌های گذشته به اندازه کافی اکتشاف نکرده‌ایم. اما از مهر پارسال یک کار ویژه در این خصوص آغاز شده که به واسطه آن مقرر شده است تا پایان سال ۱۴۰۳ در بسیاری از مناطق کار اکتشاف با جدیت انجام شود. در این خصوص اکتشاف در استان خراسان جنوبی آغاز و کامل شد و اکنون در کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی پروژه‌های اکتشاف معدنی فعالند و ما کار را به سرعت توسعه خواهیم داد. واگذاری ۵ هزار معدن کار بی‌نظیری است که به رونق معادن کمک می‌کند و در حال پیگیری و انجام است.»
- فروش سرزمین
عباس محمدی، فعال محیط زیست و مدیر گروه دیده‌بان کوهستان معتقد است که بیش از ۸۰ درصد از مجوز معادن مربوط به برداشت سنگ، شن و ماسه از کوهستان‌ها و بستر رودخانه‌های کشور است.
عباس محمدی می‌گوید: برای کشوری مثل ایران که منابع درآمدی مثل نفت و گاز دارد، استخراج از معدن بایستی در مواردی صورت پذیرد که آن ماده معدنی مثل فیروزه بسیار کم‌حجم، باارزش و یا حتی استراتژیک باشد. در حالی که این نوع واگذاری مخرب محیط‌زیست است. نمونه چنین معادنی را در امتداد روددره‌های کشور می‌توان دید. دره هراز و چالوس که سالانه میلیون‌ها گردشگر را در خود می‌پذیرد و فی‌نفسه می‌تواند منبع پایدار گردشگری باشد، با معادن شن و ماسه احاطه شده است. کوهستان کرکس که یکی از تامین‌کنندگان منابع آبی دشت اصفهان است چندده معدن فعال دارد.
مدیر گروه دیده‌بان کوهستان، برداشت خاک، سنگ، شن و ماسه را معدن کاوی نمی‌داند و می‌گوید: این نوع خام فروشی کاری بسیار خطرناک است و سازمان منابع طبیعی باید جلوی این واگذاری گسترده را بگیرد. اخیرا وزیر راه و شهرسازی هم وعده واگذاری زمین برای ساخت ویلا داده است. این کار جز تخریب سرزمین نتیجه‌ای ندارد و همانطور که سال‌ها پیش عده‌ای با همین ایده واگذاری زمین به‌دنبال تصاحب زمین با رانت بودند و مقام معظم رهبری جلوی کار آن‌ها را گرفت، باید مانع از تخریب محیط‌زیست به اسم تولید ثروت باشیم. چون این کار فقط منجر به از بین رفتن سرزمین می‌شود.
- تخریب طبیعت بدون رعایت موازین محیط‌زیست
علی‌اصغر رضایی‌نیا از اعضای ستاد مردمی احیای کرکس‌کوه «سماک» نیز در گفت‌وگو با همشهری واگذاری بیش از ۵ هزار معدن در سراسر کشور را خبر ناگواری برای محیط زیست ایران می‌داند و می‌گوید: معادن بسیار زیادی در محدوده منطقه حفاظت شده کرکس‌کوه وجود دارد و در این سال‌ها تأثیر مخرب معادن بر همه روشن شده است. افزودن بر تعداد معادن آن هم در شرایطی که قریب به اتفاق آن‌ها، ضوابط زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کنند تأثیر بسیار مخربی خواهد داشت.
این فعال محیط زیست با اشاره به اینکه برداشت از منابع طبیعی در کشور پایدار نیست، درباره آنچه بر اکوسیستم کوهستان کرکس آمده می‌گوید: علاوه بر ایجاد مناظر زشت در کوهستان‌های بکر، معدن کاری تأثیر زیادی بر حرکت آب و دبی آن در منطقه داشته است. تیره شدن برف در اثر نشستن گردوغبار روی آن باعث شده که یخچال‌های طبیعی منطقه، پیش از موعد گرم و آب شود. تردد کامیون‌های سنگین کومه‌های قنات‌ها را خراب می‌کند و ذرات خاک را روی برگ گیاهان می‌نشاند. این بر رشد و باروری گیاهان تأثیر مخرب دارد. معدن‌کاران برای جبران خسارت به پوشش گیاهی بادام وحشی، تا به حال ۴۰۰هکتار جنگل بادام کوهی کاشته‌اند ولی تاکنون به نتیجه نرسیده‌اند.
علی‌اصغر رضایی‌نیا نیز معتقد است که بیشتر معدن‌کاران ضوابط زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کنند و روش معدن کاری هم مزید بر علت شده است. او می‌گوید: معادن به جای نفوذ در عمق، در سطح خاک امتداد می‌یابند و وسعت تخریب را بیشتر می‌کنند. از آنجایی که دامنه کوه‌ها زیستگاه انسان و حیات وحش است و معادن کشور نیز در مناطق کوهستانی قرار دارد، راه‌اندازی ۵هزار معدن دیگر منجر به آسیب به محیط‌زیست انسانی و طبیعی می‌شود. با راه‌اندازی معادن در کرکس، جمعیت حیات وحش در این منطقه کاهش یافته است. بیشترین آسیب را ریزجثه‌هایی مثل پرندگان و حشرات دیده‌اند. معدن، زیستگاه‌ها را جزیره‌ای و تکه‌تکه می‌کند.
