نوروز باستانی، این کهن یادگار نیاکان ما هر سال با طراوت از راه میرسد و با خود نوید سرسبزی میآورد. جهان سبز می‌شود و دلها را هم با خود سبز، لحظات را شاد و قلب‌ها را به هم نزدیک می‌کند.
پیشواز و پاسداشت این آئین باستانی با رسم و رسوم و آداب مختلفی همراه است که ضمن شرح مختصر هر یک از آنها، تلاش میکنم تا از منظر علم تغذیه نگاهی متفاوت به آنها داشته باشم.
یکی از رسوم سنتی و مهم عید نوروز، چیدن سفره هفت سین است که هر کدام از اجزای آن سمبل نیکی‌هایی است که افراد در دید و بازدیدهای خود برای یکدیگر آرزو می‌کنند. مواد غذایی که به صورت سنتی در سفره هفت سین چیده می‌شود همه منشاء گیاهی دارند و از نظر خواص تغذیه‌ای هم قابل توجه هستند. هرکدام منشاء سلامت و نوید بخش تندرستی است. تلاش میکنم تا به صورت مختصر به بررسی خواص تغذیه‌ای اجزای سفره هفت سین بپردازم.
- سیب
سیب سرشار از فیبر، ویتامین، مواد معدنی و تانن است. به علاوه حاوی مقدار قابل توجهی از ویتامین A و C، آهن، منیزیم، کلیسیم، پتاسیم و فسفر و غنی از آنتی اکسیدان است و مصرف منظم آن در کاهش کلسترول و فشارخون نقش دارد. به همین دلیل در پیشگیری از بیماریهای مزمنی مانند بیماریهای قلبی و عروقی و سرطان نقش دارد. سیب غنی از فیبر است و به همین دلیل بسیار سیرکننده است و در پیشگیری از چاقی موثر است. قیبر موجود در سیب همچنین به رشد بیشتر باکتریهای مفید روده (باکتریهای پروبیوتیک) کمک می‌کند و در سلامت دستگاه گوارش نقش دارد.
- سیر
گیاه سیر حاوی ماده‌ای به نام آلیسین است که خواص ضد میکروبی و ضد قارچی دارد. سیر باعث کاهش فشار خون و گردش بهتر خون و کاهش کلسترول می‌شود و ضد سرطان و بیماریهای قلبی – عروقی است. مصرف سیر همچنین به ارتقا عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و در ضمن موجب سم‌زدایی از کبد می‌شود. مصرف سیر در کاهش عوارض بیماریهایی مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا نیز موثر است. این گیاه ارزشمند حاوی مواد آنتی اکسیدانی است و مصرف منظم آن منجر به کاهش احتمال بروز آلزایمر و انواع بیماریهای مزمن می‌شود.
- سمنو
سمنو یکی از دسرهای ایرانی است که از عصاره جوانه گندم تازه خرد شده و آرد سبوس‌دار تهیه می‌شود. گاهی در پخت سمنو دانه‌های بادام هم (که نشانه برکت است) به آن اضافه می‌شود. این دسر خوشمزه، دارای شیرینی طبیعی، بدون افزودن هیچ گونه شیرین کننده‌ای است. سمنو دارای ویتامین‌های مختلفی مانند A و E و B۱۱ و B۳ و B۵ و B۸ و B۱۲ است. علاوه بر آن دارای فسفر، روی، سلنیوم، آهن و مس است که برای سلامت و تقویت سلامت بسیار ضروری هستند. مصرف سمنو همچنین به افزایش شیر مادران شیرده کمک می‌کند.
- سماق
رنگ میوه سماق قرمز و قهوه‌ای و طعم آن ابتدا گس و پس از رسیدن ترش می‌شود. در تمام قسمت‌های گیاه تانن به مقدار فراوان وجود دارد و به همین علت قابض و پاک کننده معده است و از انواع اسهال حاد و مزمن و خونریزی معده جلوگیری می‌کند. سماق غنی از آنتی اکسیدانهایی است که خواص ضد سرطانی و ضد بیماریهای قلبی و عروقی دارند. همچنین سماق ضد التهاب است. آنتی اکسیدانهای فراوان سماق در کاهش عوارض بلند مدت دیابت مثل انسداد عروق موثر است. سماق باعث کاهش کلسترول بد خون و کاهش‌تری گلیسرید می‌شود. همچنین مصرف منظم سماق به کنترل قند بیماران دیابتی کمک می‌کند.
- سرکه
سرکه یکی از انواع فرآورده‌های تخمیری است. مصرف ۳۰ میلی لیتر سرکه (به خصوص سرکه سیب) باعث افزایش متابولیسم می‌شود و به کاهش وزن کمک می‌کند. مصرف سرکه سیب همراه غذا باعث کاهش قند بعد از غذای بیماران دیابتی می‌شود. سرکه طبیعی غنی از آنتی اکسیدان است و ضد بیماریهای مزمنی مثل بیماریهای قلبی – عروقی و سرطان است. همچنین سرکه خواص ضد میکروبی دارد.
- سنجد
میوه خشک سنجد قابض است. به همین جهت در درمان اسهال سودمند است. آرد میوه سنجد در درمان اسهال به کار می‌رود، البته باید توجه داشت که مصرف مقادیر زیاد آن می‌تواند موجب یبوست شود. آرد گوشت، پوست و هسته سنجد مقوی معده و بدن است. برای این منظور توصیه می‌شود تا آرد آن (پوست، گوشت و هسته) را با کمی شیره انگور در شیر حل نموده و مصرف کنید. این میوه همچنین سرشار از ویتامین‌های A و B و حاوی کمی ویتامین K است. یکی از مهمترین فواید درمانی سنجد افزایش سلامت و استحکام استخوانها، پیشگیری و درمان آرتروز، نرمی و پوکی استخوان است. سنجد غنی از کلسیم است و مصرف آن برای افرادی که دچار پوکی استخوان هستند، بسیار مفید می‌باشد.
توصیه‌های بهداشتی نوروزی
- تغذیه سالم که شامل همه گروه های غذایی باشد از نکات بسیار مهم است.
- خواب کافی و دوری از استرس در ارتقا عملکرد سیستم ایمنی و کاهش احتمال ابتلا به بیماریهای ویروسی مانند اومیکرون موثر است
- مصرف کافی مایعات و هیدراته بودن بدن در ارتقا عملکرد اسیستم ایمنی موثر است.
- پاندمی کرونا و رعایت قرنطینه‌های مکرر باعث شده که بسیاری از افراد به افزایش وزن و کبدچرب مبتلا شوند. توصیه های‌ای منی و بهداشتی در این خصوص را رعایت کرده و با آن آشنایی پیدا کنید.
- مصرف میوه‌ها و سبزیهای تازه که منبع خوب ویتامین C هستند در افزایش عملکرد سیستم ایمنی موثر است. حتما آنها را در برنامه غذایی خود بگنجانید. از سوی دیگر مصرف قندهای ساده مانند قند و شکر و هر ماده غذایی که حاوی قند و شکر است، مصرف زیاد نمک و همچنین غذاهای فراوری شده مانند سوسیس و کالباس و انواع فست فودها باعث کاهش عملکرد سیستم ایمنی می‌شود. همچنین پیروی از رژیم‌های غذایی کاهش وزن غیراصولی و بیش از حد سختگیرانه می‌تواند به کاهش عملکرد سیستم ایمنی و افزایش احتمال ابتلا به بیماری منجر شود.
- مصرف به اندازه ویتامین D برای عملکرد سیستم ایمنی بسیار حیاتی است؛ بنابراین افراد می‌بایست سطح این ویتامین را در بدن خود بسنجند و به منظور افزایش سطح آن به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار گرفته یا مکمل ویتامین D را دریافت نمایند.
- مصرف زیاد شیرینی در تعطیلات نوروز می‌تواند باعث افزایش وزن و کاهش عملکرد سیستم ایمنی شود. در صورت تمایل به استفاده از شیرینی، از انواع شیرینی‌های ریز و کم کالری‌تر استفاده کنید و یا شیرینی‌های طبیعی مانند خرما، انجیر خشک یا توت خشک را جایگزین شیرینی‌های تهیه شده از قند و شکر کنید.
- استفاده از مغزها، به خصوص انواع خام آن به مقدار متعادل بسیار مفید است و در کنترل اشت‌ها و کاهش بیماریهای قلبی و عروقی نقش دارد.
در پایان توصیه می‌شود از تعطیلات نوروز حداکثر بهرهبرداری را به نفع سلامتی خود بکنید. سالم غذا بخورید و با پیادهروی و فعالیت بدنی منظم وزن خود را به محدوده ایدهآل نزدیک کنید.
