افغانستان، با نام دفاکتو امارت اسلامی افغانستان، کشور محصور در خشکی در آسیای جنوبی است. این کشور حدفاصل آسیای میانه، آسیای شرقی و آسیای غربی (خاورمیانه) می‌باشد. ایران در غرب، پاکستان در جنوب و شرق، تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان در شمال و چین در شمال شرقی، همسایگان افغانستان هستند. افغانستان دارای ۶۵۲٬۸۶۰ کیلومتر مربع پهناوری، چهل و یکمین کشور وسیع دنیا است و جمعیت آن حدود ۳۹٫۸ میلیون نفر است که آن را در رتبه سی و هفتم کشورهای دنیا قرار می‌دهد. کابل پایتخت و بزرگترین شهر آن است.
دری و پشتو زبان‌های رسمی این کشور و اسلام دین رسمی آن است. این کشور در تاریخ ۱۹ نوامبر ۱۹۴۶ به عضویت سازمان ملل پذیرفته شد.
۱- تشکیل حکومت افغان: که از تأسیس پادشاهی دُرانی در سال ۱۷۴۷ میلادی آغاز می‌شود، و تا شکل‌گیری افغانستانِ مدرن در اواخر سده نوزدهم و اوایل سده‌ی بیستم میلادی را در بر می‌گیرد.
۲- افغانستان مُدرن: که از شکل‌گیری افغانستانِ مدرن در اواخر سده نوزدهم و اوایل سده‌ی بیستم میلادی آغاز می‌شود، و تا پایان نظام پادشاهی در افغانستان در سال ۱۹۷۳ میلادی را در بر می‌گیرد.
۳- افغانستان از ۱۹۷۳ به بعد: که از پایان نظام پادشاهی و تأسیس نظام جمهوریت در افغانستان در سال ۱۹۷۳ میلادی آغاز می‌شود، و تا امروز را در بر می‌گیرد.
در اواخر سده نوزدهم میلادی، افغانستان به یک دولت حائل در «بازی بزرگ» بین امپراتوری بریتانیا و امپراتوری روسیه تبدیل شد. در سال ۱۹۱۹، پس از جنگ سوم افغان و انگلیس و امضای معاهده راولپندی، این کشور دوباره کنترل امور خارجه خود را از بریتانیا پس گرفت و استقلال خود را توسط امان‌الله شاه اعلام نمود.
افغانستان در دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی پس از انقلاب ثور (اردیبهشت)، که تأثیر یافته از اتحاد جماهیر شوروی بود، به حکومتی سوسیالیستی تبدیل شده و شاهد جنگی طولانی با مجاهدین افغان بود که در طول یک دهه، جان بیش از دو میلیون غیرنظامی را گرفت و باعث آواره شدن بیش از پنج میلیون نفر شد. پس از چند کودتای پی‌درپی و پیروزی مجاهدین بر دولت محمد نجیب‌الله جنگ داخلی افغانستان آغاز شد و وارد دوره‌ای از جنگ میان احزاب مختلف مجاهدین شد. گروه بنیادگرای اسلامی طالبان در میانه‌های دهه ۱۳۷۰ کنترل بیشتر مناطق افغانستان را به دست گرفتند و بر آن تحت رژیم تمامیت خواهانه امارت اسلامی افغانستان حکومت کردند. اما با یورش ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا در سال ۱۳۸۰ از حکومت برکنار شدند ولی همچنان بخش قابل توجهی از این کشور را تحت کنترل داشتند. در دسامبر ۲۰۰۱، شورای امنیت سازمان ملل متحد نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت (ایساف) را مأمور کمک به حفظ امنیت و دولت جدید افغانستان به ریاست حامد کرزی کرد. جنگ بیست‌ساله بین حکومت و طالبان با هجوم طالبان در سال ۱۴۰۰ و سقوط متعاقب کابل پایان یافت که طالبان را به قدرت بازگرداند.
تا پیش از هجوم طالبان حکومت افغانستان به عنوان عضوی از سازمان ملل متحد، سازمان همکاری اسلامی، گروه ۷۷، سازمان همکاری اقتصادی و جنبش‌عدم تعهد شناخته می‌شد. اقتصاد افغانستان در جهان بنابر تخمین صندوق بین‌المللی پول برای سال ۲۰۲۰ با تولید ناخالص داخلی ۱۹٬۰۰۶ میلیارد دلار رتبه‌ی ۱۱۲ جهان را داشت.
در دی ۱۳۵۸ (۲۴ دسامبر ۱۹۷۹) به فرمان لئونید برژنف رهبر شوروی، سپاه چهلم این کشور از طریق مرزهای شمالی وارد افغانستان شد و در دوران میخائیل گورباچف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی و براساس توافق ژنو (فروردین ۱۳۶۷ش/آوریل ۱۹۸۸م) عقب‌نشینی نیروهایش در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۶۷ (۱۵ می۱۹۸۸) آغاز و آخرین گروه در ۲۶ بهمن ۱۳۶۷ (۱۵ فوریه ۱۹۸۹) از افغانستان خارج شدند. این جنگ بیش از یک میلیون کشته و نزدیک به پنج میلیون مهاجر و آواره بر جای گذاشت.
شرکت‌های نفت و مقامات آمریکا از یک دهه قبل، راه جایگزین برای انتقال منابع طبیعی کشورهای آسیای میانه به کشورهای غربی را جستجو می‌کردند که از غرب مسیر آذربایجان ـ گرجستان ـ ترکیه و از آن‌جا به دریای مدیترانه و از شرق مسیر قزاقستان ـ چین و اقیانوس آرام و از جنوب مسیر ترکمنستان ـ شرق افغانستان و پاکستان و اقیانوس هند را انتخاب کردند.
کنترل مجدد طالبان بر افغانستان بنا به بسیاری از تحلیل‌ها و شواهد عینی با حمایت مستقیم قطر و توافق پشت پرده ایالات متحده آمریکا انجام شده است و به دلیل‌عدم اعتماد به این گروه که رفتار‌های غیر متمدنانه و دهشتناک آنان در اداره امور کشور وعدم رعایت حقوق شهروندی، بخصوص شیعیان و فارس زبانان و زنان، دولت‌ها، حتی حامیان آنان در دوران قبل از حکومت را به تامل واداشته و تاکنون هیچ کشوری آنان را به رسمیت نشناخته، هر چند برخی را به مماشات و داشتن روابطی محدود با آنان متمایل ساخته است.
آینده این گروه، علیرغم وعده‌هائی که داده و می‌دهند و به هیچیک تاکنون عمل ننموده‌اند، مبهم و قابل احصا نبوده و نیست و بسته به تحولاتی که در ساختار قدرت در جهان و تقابلی که میان قدرت‌های مطرح در جریان است، می‌تواند متغییر باشد، هرچند گفته می‌شود که طالبان، تحت عنوان «امارت اسلامی افغانستان» موفق شده تا حدودی امنیت را با تکیه بر خشونت و سبعیت ذاتی و ایدئولوژیک خویش بر بخش‌های عمده افغانستان حاکم نماید.
ایران مراودات مرزی برای تامین سوخت و مواد غذائی و بعضا دارو و درمان را با افغانستان داشته و در چند موضوع از جمله مساله حق آبه از هیرمند، در تعامل و گفتگو با آنان است. سرپرست وزارت خارجه طالبان، امیر خان متقی، در گفتگو با الجزیره گفته است که به تازه‌گی در دوحه قطر دیداری با نمایندگان ویژه آمریکا در امور افغانستان داشته و به توافقات خوبی رسیده اند!
این توافقات چه چیز می‌تواند باشد؟ برقراری راه انتقال انرژی‌های آسیای مرکزی و میانه؟ یا به رسمیت شناختن دولت طالبان در ازای مزاحمت برای چین و ایران؟
طالبان تاکنون نتوانسته رضایت هیچ کشوری را برای رسمیت بخشی به حکومت خود جلب کند و بنظر می‌رسد تا آینده غیر قابل پیش بینی، به همین وضعیت، شرایطی علیه مردم غیر پشتون و حتی بخش مهمی از پشتون‌ها و نیز خطری بالقوه برای همسایگان باقی بماند. حدود ۸ میلیون پناهنده افغانی در ایران که در عین آنکه افراد سالم و سازنده در بین آنها زیاد است، این خطر را گوشزد می‌کند و در جهت سازگاری با شرایط عادی و نرمال بین المللی هم قادر نخواهد شد گامی به پیش نهد، هر چند تلاش‌های گسترده‌ای برای ارتباط با کشورهای مختلف بخصوص غربی‌ها انجام داده و می‌دهند.
