پرداخت غرامت با متجاوز است | فریدون مجلسی

در نظام بین المل همواره پرداخت غرامت جنگی با متجاوز است و در این جنگ سازمان ملل و دبیرکل آن متجاوز بودن عراق را تأیید کرده‌اند. شاید دو نکته قابل توجه باشد. یکی اینکه در فاصله آغاز جنگ تا قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت چند توصیه و حتی قطعنامه دیگر که طرفین را به شکیبایی و پایان دادن به مخاصمات ترغیب می‌کرد، صادر کرده بود و حتی عراق با زرنگی آن دستورات را پذیرفته بود، اما نمی‌تواند به آن توصیه‌ها استناد کند زیرا در آن زمان‌ها، چند هزار کیلومتر مربع خاک ایران در اشغال عراق بود و این امر به ایران حق می‌داد که به دفاع از خاک خود ادامه دهد. اما قطعنامه ۵۹۸ زمانی صادر شد که بخشی از خاک عراق در اشغال ایران بود و با این حال عراق آن را پذیرفت. اتفاقا بیشترین خسارت نظامی و اقتصادی در همین یک سال آخر به ایران وارد شد. مقررات بین‌المللی از یک سو خسارات پس از آتش بس را به عهده نقض‌کننده آن می‌داند، از سوی دیگر عراق که یک ماه پس از پذیرش رسمی و عملی آتش بس از سوی ایران به جنگ ادامه داده بود، صریحا مسئول نقض آتش بس و خسارات آن است، اما آیا این نقض به دوران پیش از آنکه ایران قطعنامه را بپذیرد و عراق اعلام پذیرش کرده بود نیز مربوط می‌شود یا خیر. نکات فنی و حقوقی مهمی است که در مذاکرات دوجانبه بخت کمتری برای رسیدن به نتیجه دارد. نظر اینجانب به عنوان کارشناسی که تجربیات در عرصه بین المللی و روش‌ها و احکام ناظر بر آن دارد، مناسب‌ترین راه حلی که خللی هم به روابط بعدی میان ایران و نظام قانونی جایگزین صدام وارد نکند، این است که به جای تحمیل خسارات بسیار گسترده‌تر در جنگی دیگر یا حتی در مذاکرات ماراتونی بی‌حاصل و مانع توسعه روابط دوجانبه، منافعی هم از آن حاصل نخواهد شد، بهترین راه حل متمدنانه قابل توصیه این است که تصمیم گیری درباره مسئولیت‌ها و برآورد خسارات به کارشناسی فنی و قضایی طرف سومِ بیطرف، یعنی دادگاه یا داوری بین المللی لاهه واگذار شود و اجرای رأی دادگاه یا داوری بین المللی از قبل توسط دو کشور تضمین شود. در حال حاضر هنوز آن آتش بس در حالت جنگ میان ایران و عراق برقرار است. بدیهی است که با امضای قرارداد صلح میان دو همسایه ثروتمند که میلیون‌ها مسافر بالقوه برای بازدید از کشورهای یکدیگر و ارائه خدمات و معاملات آماده دارند، می‌تواند آن خسارات را جبران کند و زخم‌های کهنه را التیام بخشد.