جوانمردی حاج حسن | نجات‌الله ابراهیمیان*

عرض ادب و احترام خدمت حضار محترم!

عزیزانی در جمع هستند که مقدم بر من بودند، ولی بزرگواری کردند و فرمودند که من شروع کنم.

دوستان برای پاسداشت رادمردی جمع شدیم که در راه دوستی و محبت، از هیچ چیز فروگذار نکرد. البته این نثار و ایثار او قابل تلافی کردن نیست اما ابراز دوستی و محبت به فرموده و توصیه آیین که میسر است.

حبیب خدا رسول الله (ص) می‌فرمایند که آنچه دوستی برادر ایمانی‌ات را خالص و شفاف می‌سازد که در نبودش بیشتر خاطر او را پاس داشته باشی تا در حضورش.

ما دوستان حاج حسن کریمی و خانواده مکرم ایشان، اینجا جمع شده‌ایم تا در نبود طولانی این شخصیت ارجمند، خالص‌ترین ارادت‌ها را نثار روح و روان او کنیم و عرض کنیم که برای همیشه، تا دیدار موعود خاطر او نزد ما عزیز است.

با خود فکر کردم در این فرصت کم چه عرض کنم؟

به نظرم رسید که خیلی سریع حول دو واژه که بسامد زیادی در کلام او داشت مطالبی را خدمت شما عرضه بدارم.

یکی با نگاه ایجابی مورد نظر او بود و یکی دیگر با نگاه سلبی، البته نگاه ایجابی ایشان نگاه مردانگی و مروت بود که باید در تمام ارکان زندگی اجتماعی و سیاسی ما رسوخ پیدا کند و دیگری نگاه سلبی به توهم و مشتقات او بود که برای فلاح مملکت باید از آن نجات و خلاصی پیدا کنیم.

باید شهادت بدهم که ایشان نمونه کاملی از فتوت و مردانگی بود، او الزام به مروت را رمز توفیق فردی و سعادت کشور می‌دانست.

حبیب خدا خطاب به شاه مردان می‌فرماید: یا علی از صفات جوان‌مرد این است که او راستگو، وفادار، امانت‌گذار، رحیم‌دل، درویش‌دار، پرعطا، مهمان‌نواز و نیکوکار است.

صدق کلام حاج حسن بر همه ما روشن است. برای مصالح دین و ملت هرگونه ملاحظه‌کاری را کنار می‌گذاشت و در جمع‌های محدود، عاقلانه، حکیمانه و به دور از هیاهو حضور ‌می‌یافت. همان‌طور که آقای دکتر مومنی فرمودند حقیقت را به دور از تملق و چاپلوسی بیان می‌کرد. انتقاد و انتقادپذیری را وظیفه و تکلیف خود می‌دانست و با سختی‌ها و مرارت و تلخی در راه دفاع از حق و حقیقت کنار می‌آمد.

به خوبی می‌دانست که کجا توقف کند و کجا ناملایمات را برای حفظ مصالح کشور نادیده بگیرد. سربازی وظیفه‌شناس برای حفظ این مملکت و آرمان‌های تشیع بود.

در وفاداری و امانت هم کم نگذاشت، رحمدل و درویش‌دار بود و از اینکه در مسیرهای پرمخاطره قدم گذارد باک نداشت.

صداقت و پاکی در امر سیاست و سیاستمداری کارگزاران را تنها راه رسوخ به قلب‌ها می‌دانست.

اما اگر مالی را از دست می‌داد، بیش از توجه به این خسران، به این فکر می‌کرد که چگونه به تعهدات اخلاقی خود در برابر کسانی که به کمک او نیاز دارند، عمل کند.

به یادتان می‌آورم که شیفته کلام شیخ ابوالحسن‌خرقانی بود و با مهارت خاصی که مختص او بود، تکرار می‌کرد: «هر که در این سرا در آید، نانش دهید و از ایمانش مپرسید، چه آنکس که به درگاه باری‌تعالی به جانی ارزد، البته بر خوان بوالحسن به نانی ارزد».

در مهمان‌داری بی‌نظیر بود. خانه‌اش محل آمد و رفت دوستانش بود و این هم از خصائل جوانمردی او بود که بسیار شبیه به خصائل رادمردی و مردی علی بن ابیطالب است.

در این سال‌های آخر در کنار تمام فعالیت‌های متفاوتش، متناوباً راهی سیستان و بلوچستان می‌شد. در امر مدرسه‌سازی و ایجاد اردوهای مطالعاتی برای دختران داوطلب کنکور در آن دیار شرکت می‌کرد و تلاش داشت تا با همکاری مجموعه‌ای از خیرین، فقر و محرومیت را با یک نظام خیریه‌ای، از بیخ و بن، ریشه کن کند.

او با مشکلات بخشی و مشکلات کشور و دردهای اجتماعی از منظری کارشناسانه به خوبی آشنا بود. کلام معصوم را تکرار می‌کرد و می‌گفت تصمیم یا عملی که بر دانش و تحقیق عمیق امور مبتنی بر نظر اندیشمندان نباشد، جز دور کردن ما از مسیر نیست و باید تصمیم درست برای رفع این جهل مرکب حاکم بر تصمیم‌سازی‌های غیر کارشناسانه پذیرد.

باور داشت که ابتدای هرگونه اصلاح، کسب دانش، انجام مطالعه و فراگیری تخصص است.

به صورت سازماندهی شده تلاش بسیاری برای رفع موانع موجود می‌کرد و در این مسیر هم یاد می‌گرفت و هم به دیگران آموخته‌های خود را آموزش می‌داد. به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌کنم.

سال‌های پیش در مراوده با دکتر مرحوم کردوانی و مطالعه گزارش‌های علمی در مجامع رسمی شروع به هشدار دادن در مورد آب و تغییر اقلیم کرد. خیلی پیش از بقیه، از سدسازی ترک‌ها به عنوان عامل ایجاد مخاطره در بین النهرین و ایجاد مخاطره برای امنیت ملی ما و مهاجرت بزرگ داخلی یاد کرد.

از آثار روحی و روانی ریزگردها بر مردم جنوب نگران بود. از طرفی با همراه شدن با برخی از اساتید به نبود یک قانون انتخابات درخور و شایسته در کشور خرده می‌گرفت و در مورد ضرورت اصلاح آن بحث می‌کرد.

با هم‌نشینی و داد و ستد علمی و فکری با بزرگان و اقتصاددانان دلسوز و مورد تایید و وطنخواه دریافت که عدم وجود بانک مرکزی به معنای واقعی در کشور به ایجاد تورم و دشواری‌های معشیتی می‌انجامد. متوجه آن موضوع بود که تلاطم در بازار ارز که به از دست رفتن پس‌اندازها مردم و محو شدن طبقه متوسط می‌انجامد، چه آثار مخربی به ویژه در زمینه فرهنگی در پی دارد.

در سیاست خارجی‌ و ویژگی برخی فرستادگان و مذاکره کنندگان از روی خیرخواهی خرده می‌گرفت و به این شعر فردوسی برای توصیف یک مذاکره کننده قوی استناد می‌کرد.

فرستاد باید فرستاده‌ای

درون پر زمکر و برون ساده‌ای

فرستاده باید که دانا بود

به گفتن توانا و بینا بود

با مسافرت‌های متعدد خارجی که داشت و جایگاه سفارتخانه‌های ما را در خارج از کشور مورد انتقاد قرار می‌داد و گلایه می‌کرد.

با همراهی همنشینی با متخصصین راه و شهرسازی، مد نظر داشت تا طرح احداث خطوط ریلی را بر مبنای ملاحظات علمی و فنی برای شکوفایی اقتصادی تدوین نماید.

گزارش‌های سیاسی و خارجی را خوانده بود. می‌گفت که در صورت وجود یک مخاصمه نظامی جدی، تهران تاب تحمل را ندارد. به ترتیب با قانون فروشی و تراکم‌فروشی راه‌های تنفسی شهر مخالفت می‌کرد. با به راه انداختن اندیشکده مطالعات آمریکا، قصد داشت که آشکار کند گام اول در مبارزه با واقعی دشمنان ملت شناخت علمی و واقع‌بینانه از نقاط ضعف دشمن و خود ماست. اقداماتی از این دست بسیار است که البته عمده آنها با کم‌صبری و توهمات برخی از مسئولین ناکام گذاشته شد .

یکی از آرزوهای بزرگ او ایجاد اندیشکده‌ای بود که هم‌افزایی ببخشد و از سطحی‌نگری کم کند.

او جوانمردی واقع نگر و پرتلاش برای حفظ دین و ملت و میهن بود که متاسفانه از بین ما رفت، ولی همه ما به قدر توان از شمع وجود و گرما و نور و محبت او بهره‌مند بودیم.

شادروان حسن کریمی به نظرم حدود ۶۰ سال عمر کرده است. شصت سال عمر زیادی نیست. اما فهرست اقدامات او، همراه با مشغله فکری و تلاش و مجاهدت او، بیانگر آن است که اگرچه حاج حسن عمر طولانی نکرد، اما عرض زندگیش دراز بوده است. گویی چند ۶۰ سال سپری کرده است.

در این میان یک تشکر ویژه از سرکار خانم کریمی دارم. از شما نهایت سپاس را دارم. شما با فداکاری کمک کردید تا دوست بی‌نظیر ما فرصت پیدا کند با طیفی وسیع از دوستانش با تنوع سلیقه‌های فکری و کاری و علایق سیاسی متفاوت یا متضاد همنشینی کند و در جمع ما حاضر باشد.

امروزه گرفتاری‌های اقتصادی به یک پدر مجال دویدن برای اداره زندگی خصوصی را نمی‌دهد، اما شما مردانه و با قدرت ایستادید و با مراقبت از زخم‌های جسم و روح حساس او به تمام ما و دوستان ایشان این فرصت را دادید تا از شمع وجود چنین آدمی برخوردار بشویم، شما همرزم او هستید و بر گردن ما دینی بزرگ دارید.

* سخنگو و عضو حقوقدان دوره ششم شورای نگهبان و عضو هیئت علمی دانشگاه