نقش دانشگاهیان در نهضت های ملی صد سال اخیر قابل انکار نیست،هر چند سعی بر این بوده که این نقش را کم رنگ کنند ولی تاریخ ملی نشان میدهد نقش دانشگاهیان در نهضت های علیه دیکتاتورهای ایران قابل انکارنیست.
بیش از نود سال است از تاسیس دانشگاه تهران به عنوان اولین دانشگاه در ایران میگذرد،البته قبل از آن نیز روشنفکران قصد تاسیس مراکز علمی کلاسیک داشتند ولی متاسفانه با مقاومت متهجرین مواجه بودند بطوریکه عوام را تحریک میکردند و آنها با بیل کلنگ این مراکز را بعنوان مراکز وابسته به فرهنگ غربی تخریب میکردند تا بالاخره بهمت مردان بزرگی مثل پرفسور اسماعیل سنگ و پرفسور عیسی صدیق دانشگاه تهران بعنوان اولین مرکز آموزش تحصیلات عالیه در سال ۱۳۱۳تاسیس گردید.
اولین صدای اعتراض علیه رضا خان دیکتاتور وقت در سال ۱۳۱۶ در این مکان بهمت ۵۳نفر از روشنفکران مشهور آن زمان مثل تقی ارانی ،انور خامه ای،بزرگ علوی و خلیل ملکی بلند شد و همه در زندان قصر محبوس شدند.
ولی این صدا هرگز خاموش نشد و در سال ۱۳۲۸جبهه ملی ایران به رهبری دکتر محمد مصدق که زندانی دوره رضاخان بود،تشکیل گردید و با حضور فعال دانشگاهیان داخل و خارج کشور منجر به تشکیل دولت ملی مصدق گردید و از برکات مهم این دولت ملی کردن نفت بود .عصبانیت دولت استعمارگر انگلیس از این اقدام مهم موجب کودتای ۲۸مرداد با همکاری دولت وقت آمریکا و سازمان سیا گردید.
ولی فریاد دانشگاهیان خاموش نشد و در ۱۶آذر ۱۳۳۲سه یار دبستانی بنام مصطفی بزرگ نیا ،احمد قندچی و مهدی(آذر)شریعت رضوی (برادر خانم پوران شریعت رضوی همسر دکتر علی شریعتی)به جرم اعتراض به ورود ریچارد نیکسون معاون وقت ریس جمهور آمریکا که به میمنت پیروزی کودتای ۲۸مرداد علیه دولت ملی مصدق به ایران آمده بود ،در دانشکده فنی تهران به شهادت رساندند،یادشان گرامی باد که پایه های حراست از استقلال ایران و جلوگیری از غرب و شرق زدگی را در دانشگاهها بنیان نهادند.
نهضت آزادی بعد از استقرار حکومت پهلوی دوم ،فریاد سوم سازمان یافته بود که بهمت مرحوم بازرگان ،مرحوم یدالله سحابی و آیت الله طالقانی از دانشگاهها برخواست و در سال ۱۳۴۰این شجره طیبه را بنیان نهادند،پایگاه این سازمان در دانشگاه تهران بویژه دانشکده فنی و مسجد هدایت بود و تاکنون این فریاد بلند است و دانشگاهها نخواهند گذاشت دیکتاتوری توسط این بچه دیکتاتور ها در ایران حاکم شود.
بدون شک همکاری و همیاری دانشگاهیان با نهضت پانزده خرداد ۱۳۴۲امام خمینی قابل انکار نیست و شهادت جمعی از دانشگاهیان بهمراه مردم اثبات این مدعاست .بهمین منظور جمعی از اعضاء نهضت آزادی که شاهد شهادت مردم بیگناه در قیام پانزده خرداد بودند به منظور انتقام از رژیم پایه یک تشکیلات مسلحانه را طراحی کردند و صادقانه بر پیمان خود راسخ ماندند و به شهادت رسیدند.مرحوم محمد حنیف نژاد ،ناصرصادق،سعید محسن و علی اصغربدیع زادگان بنیان گذاران این سازمان بودند که همه آنهاتوسط ساواک در سال ۱۳۵۰دستگیر و در سال۱۳۵۱اعدام شدند.هرچند اعضاء رده دوم این سازمان بعد از شهادت بنیانگذاران از اعتقاد به اسلام منحرف و به تفکر مارکسیست اقبال کردند و به سازمان و انقلاب اسلامی ضربات مهلک زدند و نیروهای صادق سازمان مثل شریف واقفی و صدهای انسان بیگناه مردمی را به شهادت رساندند.
در شروع انقلاب اسلامی دهها دانشگاهی انقلابی مثل رضاحاج بهرامی ،بشر حق،رفیعی واستاد نجات الهی در تظاهرات شبانه روز انقلاب به شهادت رسیدند.
در بعد از انقلاب نیز در دفاع مقدس نیز دانشگاهیان خوش درخشدند و سرداران شجاع مثل برادران باکری در مقابل دشمن ایستادگی کردند تا به شهادت رسیدند.یادشان گرامی و راهشان پاینده باد.
تقارن این روز با شهادت زهرای اطهر (س)ایجاب میکندازاین بانوی بزرگوار بعنوان اول مبارز علیه کودتای سقیفه یاد کرد، که در دامان او سرور شهیدان حسین ابن علی(ع)پرورش یافت تا فریاد او از دشت کربلا که فرمود:کیست مرا یاری کند؟!هنوز در کریدور تاریخ طنین انداز است و بقول شاعر گمنام:
که اندر ره آزادگی از جان نبود بیم
دیگر نهراسد ز ستمکار ستمکش
مظلوم به ظالم نکند کرنش و تعظیم
بیدادگران را اثری نیست در عالم
زنده است حسین ابن علی آن حق مطلق
