اگر از هر گردشگر خارجی که به ایران سفر کرده است بپرسید از کدام قسمت سفرتان بیش از بقیه لذت برده‌اید، قطعاً می‌گوید فرهنگ و رفتار و منش مردم. چیزی که ما به عنوان فرهنگ مهمان نوازی ایرانیان می‌شناسیم، در نگاه گردشگران خارجی بزرگترین مزیت ایران برای سفر است.
ما مردمان شرقی هستیم. با فرهنگ مهمان نوازی، با فرهنگ گرم اصالت و مهربانی. این بزرگترین جاذبه ماست. جاذبه‌ای که امروز گردشگران جهانی را به سمت خود می‌کشاند. مردم دنیا شیفته فرهنگ و تاریخ و اصالت ما هستند و در کنار مردمان ما حس شرقی بودن و گرمی ایرانی بودن را زندگی می‌کنند. این چیزیست که ما به دنیا باید صادر کنیم. فرهنگ میزبانی، فرهنگِ شرقیِ مهربانی با مهمان.
در آخرین نشست وزرای گردشگری بریکس مدل گردشگری جامع محور به عنوان ابتکار ایران در توسعه گردشگری پایدار و مبتنی بر جامعه محلی عرضه شد. مدلی که در راس آن مردم به عنوان جاذبه اصلی دیده می‌شوند. فرهنگ، آیین خوراک و سبک زندگی و معماری در ذیل آن جای می‌گیرد. مدل ایران در معرفی این محصول گردشگری چیزی است که تنها در این کشور می‌توان تجربه کرد. تجربه زیستن در کنار مردمی که عاشق مهمانند و صد البته که قابل ارائه و انتقال به جامعه گردشگری جهانی است. به این منظور، روز ملی بوم‌گردی‌ها در ۳۱ اردیبهشت ماه در تقویم رسمی کشور جای گرفت و در این روز قطار بومگردی با حضور همه اقوام ایرانی از تهران به کرمان رسید. تا بزرگترین اجتماع گردشگری جامعه محور جهان شکل بگیرد. مردمانی خونگرم با لباس سنتی و فرهنگ‌های گوناگون زیر پرچم ایران.
شاید زمانی که مازیار آل داوود از فرانسه به ایران آمد و اقامتگاه کوچک خود را در روستای گرمه خور بنا کرد. نمی‌دانست که پا در عرصه‌ای گذاشته که رویکردی نوین را در توسعه گردشگری ایران بنا می‌کند. بوم‌گردی‌ها بزرگترین مصداق گردشگری جامعه محورند، مدلی که شاخص‌های پایداری اجتماعی در آن نمایان است.
گردشگری مبتنی بر جامعه(Community-based tourism) ، نوعی از گردشگری است که در آن جوامع محلی به طور فعال در برنامه‌ریزی، توسعه و مدیریت فعالیت‌های گردشگری مشارکت دارند و تضمین می‌کنند که مزایای گردشگری در درون جامعه باقی بماند. گردشگری جامعه محور بر تجربیات اصیل، حفظ فرهنگ و توانمندسازی اقتصادی ساکنان محلی تأکید دارد.
ویژگی‌های کلیدی گردشگری مبتنی بر جامعه عبارتند از
- مالکیت و مدیریت محلی:
پروژه‌های گردشگری اجتماع‌محور اغلب متعلق به جوامع محلی هستند و توسط آنها مدیریت می‌شوند و به آنها کنترل بر تجربه گردشگری و مزایای آن را می‌دهند.
- تجربیات اصیل:
هدف گردشگری جامعه محور ارائه یک تجربه فراگیر و اصیل از فرهنگ، میراث و سبک زندگی محلی به بازدیدکنندگان است.
- مزایای اقتصادی:
گردشگری مبتنی بر جامعه فرصت‌های اقتصادی برای ساکنان محلی از جمله اشتغال، درآمدزایی و حفظ مهارت‌های سنتی فراهم می‌کند.
- گردشگری پایدار:
گردشگری مبتنی بر جامعه شیوه‌های گردشگری مسئولانه‌ای را تشویق می‌کند که تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی را به حداقل می‌رسانند و در عین حال منافع جامعه را به حداکثر می‌رسانند.
- ظرفیت سازی:
گردشگری مبتنی بر جامعه اغلب شامل ظرفیت‌سازی و توسعه مهارت برای اعضای جامعه است و آنها را قادر می‌سازد تا گردشگری را به طور مؤثر مدیریت کرده و از آن بهره‌مند شوند.
مزایای گردشگری مبتنی بر جامعه به این قرار است:
- توانمندسازی اقتصادی:
گردشگری مبتنی بر جامعه به ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای جوامع محلی، به ویژه در مناطق دورافتاده یا محروم، کمک می‌کند.
- حفاظت فرهنگی:
گردشگری مبتنی بر جامعه می‌تواند با ادغام سنت‌ها، آداب و رسوم و میراث فرهنگی محلی در تجربه گردشگری، به حفظ آنها کمک کند. به لباس های سنتی ارزش قائل شود و غذاهای بومی را بازآفرینی کند.
- توسعه اجتماعی:
می‌تواند با فراهم کردن درآمد، اشتغال و دسترسی به منابع، کیفیت زندگی ساکنان محلی را بهبود بخشد و باعث مهاجرت معکوس به جوامع کوچک روستایی شود.
- حفاظت از محیط زیست:
گردشگری مبتنی بر جامعه می‌تواند شیوه‌های گردشگری مسئولانه‌ای را تشویق کند که به حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی کمک می‌کند.
- رضایت بازدیدکنندگان:
گردشگری جامعه محور به بازدیدکنندگان تجربیات واقعی و فراگیر ارائه می‌دهد که منجر به سطوح بالاتر رضایت و توصیه‌های مثبت دهان به دهان می‌شود.
نمونه‌هایی از فعالیت‌های گردشگری جامعه محور به این ترتیب است:
- اقامتگاه‌های بومگردی:
بازدیدکنندگان در خانه‌های خانواده‌های محلی اقامت می‌کنند و نگاهی دست اول به زندگی روزمره و فرهنگ آنها می‌اندازند.
- تورهای فرهنگی:
بازدیدکنندگان در تورهای هدایت‌شده‌ای شرکت می‌کنند که تاریخ، سنت‌ها و شیوه‌های فرهنگی محلی را به نمایش می‌گذارند.
- کسب و کارهای اداره شده توسط جامعه:
بازدیدکنندگان از کسب‌وکارهای محلی، مانند فروشگاه‌های صنایع دستی، رستوران‌ها و تورگردانان که متعلق به اعضای جامعه هستند و توسط آنها اداره می‌شوند، حمایت می‌کنند.
- داوطلب شدن:
بازدیدکنندگان در پروژه‌های اجتماعی مانند مرمت میراث فرهنگی، حفاظت از محیط زیست یا ابتکارات بهداشتی داوطلب می‌شوند.
* مدیرکل گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
