ندا لطفی مهیاری (ندا مهیار) : درخت سرو یکی از زیباترین گیاهانی است که در بیشتر مناطق ایران می‌توان شاهد رویش آن بود. درختی که به سبب سبزی مداومش مظهر رشد، استقامت و جاودانگی بوده و جایگاه آن به‌ویژه در باورهای اساطیری ایران باستان رشک‌برانگیز است تا آنجا که آن را به‌عنوان سمبل اهورامزدا برگزیده‌اند. روایت‌های متعددی وجود دارد که زرتشت در چند مورد خاص اقدام به کاشت درخت سرو نموده که از آن جمله می‌توان به سرو کاشمر (بَردَسکَن) در ناحیه ربونه سبزوار اشاره نمود. درختی که آوازه جاودانگی آن به‌جایی رسید که حسادت متوکل، خلیفه عباسی را برانگیخت و دستور داد تا پس از گذر صدها سال، آن را ریشه کرده و به بغداد ببرند تا از تنه آن برای ساخت کاخ خلافت استفاده شود و در این میان پیشنهاد سخاوتمندانه زرتشتیان نیز کارساز نشد و نتوانست مانع از انجام این کار شود. چون این امر کارساز نشد بزرگان زرتشتی برای خلیفه پیغام فرستادند که زرتشت مرگ هرکسی که به این درخت صدمه بزند را پیش‌بینی کرده است و جالب آنکه پیش از رسیدن درخت به بغداد، خلیفه جان باخت و سرنوشت غم‌انگیز درخت مکتوم ماند. بااین‌وجود مقام و ارزش این درخت از میان نرفت و همچنان محل کاشت آن (قهستان) در میان هم‌وطنان زرتشتی محترم ماند.
دومین درخت سروی که زرتشت اقدام به غرس آن نمود. سرو کهن‌سال ابرکوه است که از پس هزاران سال همچنان استوار است. این درخت که به‌درستی بایستی صفت جاودانگی را برازنده آن دانست، با ۲۵ متر ارتفاع؛ ۱۸ متر محیط و ۵/۱۱ متر اندازه دور تنه، کهن‌سال‌ترین سرو جهان و پیرترین موجود زنده به شمار می‌رود.
حضور سرو در منظرهای فرهنگی و تمدنی ایران ازجمله مینیاتور و سفال‌گری سابقه‌ای کهن دارد. معماری ایرانی نیز سهم مناسبی از این حضور را به خود اختصاص داده و در قالب نقش برجسته و حضور معنادار سرو در باغ ایرانی به آن پرداخته است. گو اینکه نمادشناسی فرهنگی سرو در تمدن ایرانی نیز از سابقه‌ای کهن برخوردار بوده و نمایه آن را می‌توان در اشکال مختلف و بسترهای متنوع بسیاری جستجو نمود، از آن جمله حضور سرو در نقش‌هایی است که بر پارچه و لباس ایرانیان تثبیت‌شده که ترمه مشهورترین آنها است.
در فرهنگ‌عامه و آئین‌های ستایش و پرستش میترا نیز این درخت نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. پیروان میترا آخرین شب پاییز (سی‌ام آذرماه) را که بلندترین شب در طول سال است، شب تولد آفتاب (مهر میترا) می‌دانستند و تمام شب را به احترام این اعتقاد بیدار می‌ماندند. در این شب آتش افروخته و با تناول آخرین میوه‌های تازه و خشک کرده تا سپیده‌دم که بشارت تولد خورشید را دریافت می‌کردند به شادمانی می‌پرداختند. بعدها آریایی‌ها و سپس همه پیروان آیین میتراییسم این رسم را ادامه دادند و همچنان نیز تحت عنوان جشن یلدا حضور این جشن در بین ایرانیان شکوهمند و پررنگ است.
از عمده‌ترین آداب این جشن کهن، گردآمدن در اطراف درخت سرو است. اجرای این آئین بعدها به رومیان تازه مسیحی سرایت کرد و کلیسای روم مناسب دید تا زادروز عیسی (ع) را منطبق بر این جشن نماید. ازاین‌روست که بابانوئل با لباس و کلاهی شبیه موبدان ظاهرشده و درخت سرو با ستاره بالای آن به‌عنوان نمادی میترایی، نشانی مسیحی می‌یابد.
به‌غیراز موارد ذکرشده، ملت‌های مختلف دیگری به سرو به دیده احترام می‌نگرند، از آن جمله در اساطیر یونانی سرو نماد سوگواری در غم از دست دادن معشوق است. یونانیان همچنین به سرو به به‌مانند پارسیان صفت فناناپذیری داده‌اند و به همین سبب از آن در ساخت مجسمه‌ها، معابد و کشتی‌ها بهره می‌بردند. چنانچه به تأکید تورات کشتی نوح نیز از چوب این درخت ساخته شد.
سرو درختی مقاوم در برابر سرماست، بااین‌وجود اساساً درخت سایه رشدی نیست و باید در معرض نور آفتاب قرار داشته باشد. به دلیل ریشه‌های عمیق و ساختار فلس مانند برگ‌ها نیازمند آب زیادی هم نیست و می‌توان انواع آن را در مناطق نیمه‌خشک ایران کشت کرد. این رسته گیاهی عمدتاً با قلمه یا خوابانیدن تکثیر می‌شود.
گلدهی گیاه در حدفاصل دی تا بهمن صورت می‌پذیرد و ازآنجاکه در زمره گیاهان یک‌پایه است، گل‌های نر و ماده جدا از هم بر روی بدنه یک گیاه رشد می‌کنند.
علیرغم تن رشید و سیمای پرصلابتشان، سروها به‌شدت به کنه حساس هستند و درصورتی‌که خاک محل رشد آنها زهکشی مناسبی نداشته باشد به‌سرعت دچار پوسیدگی ریشه می‌شوند.
از متداول‌ترین گونه‌های موجود سرو در ایران می‌توان به سروناز، سرو زربین و سرو شیراز اشاره داشت.
همان‌گونه که بیان شد سرو یکی از مقاوم‌ترین گونه‌های گیاهی در جهان است که نه‌تنها از این وجه موردستایش قرارگرفته، بلکه ادبیات و هنر جهان به سبب زیبایی، بی خزانی و راست‌قامتی، آن را مظهر معشوق قلمداد نموده است.
یکی از خصوصیات منحصربه‌فرد سرو، توان جستجوگری آب توسط این درخت است. در صورت بروز خشک‌سالی درخت از انبوه برگ‌های خود کاسته و در اقدامی حیرت‌انگیز ریشه‌هایش را به اعماق زمین فرومی‌کند. این امر معمولاً مانع از آن می‌شود که سرو را بتوان در مناظر شهری و در جوار ساختمان‌ها کاشت. چراکه در صورت کم‌آبی، سروها می‌توانند به فرونشست زمین کمک کرده و به ساختمان‌های هم‌جوار خود آسیب‌های جدی وارد سازند.
یکی از ذخیره‌گاه‌های کم مانند سروهای کهن‌سال ایران با بیش از ۲۲ اصله سرو ۳۳۰۰ ساله، روستای بان‌سول در بخش چوار از توابع شهرستان ایلام است. این توده متراکم و باارزش از سروهای کهن‌سال که در سال ۱۳۹۰ به ثبت میراث طبیعی ایران رسیده است، سروهای زربین نام دارند و مجموعه به‌جامانده از انبوه بیشتری از سروها است که متأسفانه در گذر زمان ازمیان‌رفته‌اند و در این میان سهم انسان در بروز این فاجعه بیش از سهمی است که می‌توان برای طبیعت قائل بود. چراکه تا مدت‌ها استفاده از چوب این درختان ارزشمند به‌عنوان هیزم در میان اهالی بومی متداول بود.
