امام معصوم در روایات متعدد به کعبه تشبیه شده است که همچون کعبه مردم به نزد او می‌روند و او به سوی مردم نمی‌رود. غرض از این تشبیه، تاکید بر حق تعیین سرنوشت مردم در پذیرش امام است. بر اساس این روایات، امام حق ندارد خود را بر مردم تحمیل کند و تا زمانی که مردم با بیعت نکرده‌اند نباید اقدام برای تشکیل حکومت کند.
بعد از رحلت پیامبر (ص) و اختلافی که میان اصحاب در امر خلافت پدید آمد، عباس عموی پیامبر (ص) از امام علی (ع) خواست به او اجازه دهد با او بیعت کند تا مردم ببینند که عموی پیامبر (ص) با پسر عموی او بیعت کرده است، آن گاه هیچ کس در خلافت او اختلاف نخواهد کرد. امام علی (ع) در مقابل درخواست عمویش فرمود:
پیامبر (ص) با من پیمان بست که هیچ کس را به سوی خود نخوانم مگر این که او به نزدم آید و (برای خلافت) شمشیر نکشم مگر مردم با من بیعت کنند. پس جز این نیست که من مانند کعبه می‌باشم که به سوی من می‌آیند، نه این که من به سوی دیگران روم.
إنًّ النَبیًّ عَهِدَ إلیّ أن لا أدعُوَ أحداً حتّى یأتُونی وَ لا أُجَرِّدَ سِیفاً حتّى یُبایعُونی فانَّما أنا کَالکَعبَه أُقصَد وَلا أَقصُد (شیخ مفید، الفصول المختاره، ص۲۵۰؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۲۲۵).
در روایت دیگری آمده است که عمر بن خطاب می‌گوید: من به همراه ابوبکر و جماعتی دیگر از اصحاب نزد پیامبر (ص) بودیم که آن حضرت بر شانه علی (ع) زد و فرمود:
ای علی، تو اول مومنی هستی که ایمان آوردی و اول مسلمانی هستی که اسلام آوردی و تو در نزد من همچون هارون در نزد موسی می‌باشی، همانا تو مانند کعبه هستی که به سوی تو می‌آیند و تو به سوی کسی نمی‌روی. پس اگر این مردم به سوی تو آمدند و امر خلافت را به تو تسلیم کردند خلافت را از آنان بپذیر و اگر به نزد تو نیامدند تو به سوی آنان نرو.
یا علیّ أنتَ أوّلُ المُؤمِنین إیماناً، وَأوّلُ المَسلِمین إسلاماً، وَ أنتَ مِنّی بِمَنزِله هارُونَ مِن مُوسى. یا عَلیّ، إنّما أنتَ بِمَنزلَه الکَعبَه تُؤتى وَلا تَاتی، فإذا أتاکَ هؤلاء القومُ فَسَلِّمُوا إلیکَ هذَا الاَمرِ فَاقبِلهُ مِنهُم، فَاِن لَم یَاتُوکَ فلا تَأتِهِم» (عاملی، الصراط المستقیم، ج۲، ص۹۲؛ طبری، المسترشد، ص۳۸۷، ۳۸۹، ۶۷۵؛ طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۱۸۹).
محمود بن لبید می‌گوید از حضرت فاطمه (ع) پرسیدم آیا پیامیر (ص)، علی (ع) را برای امامت بعد از خود تعیین کرد؟ فرمود: آیا روز غدیر خم را فراموش کردید؟ … گفتم: پس چرا او اقدامی برای گرفتن حق خود نکرد؟ او در پاسخ این سخن را از پیامبر (ص) نقل کرد:
امام مانند کعبه است که بسوی او می آیند و او به سوی کسی نمی رود.
مَثَلُ الْإِمَامِ مَثَلُ الْکَعْبَهِ إِذْ تُؤْتَى وَ لَا تَأْتِی (خزاز رازی، کفایه الأثر، ص۱۹۷).
