یکی از مجموعههای تاریخی مهم شهر تهران، بازار بزرگ است که در دروههای مختلف تاریخی تغییرات زیادی کرده و به شکل امروزی درآمده است. بازار بزرگ بین سالهای ۹۰۷ تا ۱۱۳۵ و در دوره حکومت صفویان به وجود آمد. در زمان صفویان این بازار سقفی نداشت و بعضی منابع میگویند در دوران ناصرالدین شاه بود که یک معمار فرانسوی شکل این بازار را تغییر داد و آن را مسقف کرد، این دوره را دوره طلایی بازار تهران میدانند که ساخت و سازهای زیادی در آن صورت گرفت. در همین زمان یک ورودی اصلی به نام بازار بزرگ بنا شد و ورودیهای دیگر هم در این دوره سازماندهی شدند. ساخت و سازها در زمان فتحعلی شاه قاجار بیشتر شد قسمت های دیگری از بازار ساخته شد و کل مجموعه بازار گسترش پیدا کرد و به سمت ارگ و مسجد جامع هم کشیده شد. فاصله بین این دو مکان، از بخشهای پررونق بازار بزرگ تهران شد.
بر اساس برخی از شواهد و اسناد تاریخی درباره بازار، راسته کرجی دوزها، راسته نعلچیها و سراجها به عنوان قدیمیترین بخشهای بازار بزرگ تهران شناخته شدهاند که در حال حاضر فعالیت میکنند. البته بازار کفاشها، بازار فرش فروشها، بازار آهنگران، بازار مسگران و بازار چهلتن، سر در سبزه میدان، چهارسوق بزرگ نیز از قدیمی ترین بخش های بازار بزرگ محسوب میشوند.
در میان اماکن بازار تهران، بازار بینالحرمین از ساختههای دوره محمدشاه قاجار و بازار امیر، سرای امیر و بازار کفاشها از افزودههای دوران ناصرالدین شاه است.
مساحت بازار بزرگ تهران برابر با ۱۰۵ هکتار است و قسمتهای مختلفی همچون تیمچه، بازار، راسته، پاساژ، مغازه، مسجد، تکیه و زیرگذرهای مختلفی دارد. معماری این بازار معماری چشمگیری است. قسمتهای قدیمی بازار، دارای معماری طاقی و گنبدی شکل در قسمتهای سقف هستند که نور داخل این قسمتها از طریق سوراخها و روزنههایی که در آجرها وجود دارد و به داخل میتابد، تامین میشود. راهروهای پیچ در پیچ، طاقهای ضربی و هواکشهای سنتی از زیباییهای معماری سنتی و مدرن هستند که در بازار بزرگ تهران در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند.
این مجموعه در ۲ آبان ۱۳۵۶ در مجموعه آثار ملی ایران به ثبت رسید.
