تعزیه (شبیهخوانی)، نوعی نمایش مذهبی و سنّتی ایرانی ـ شیعی، عمدتاً درباره شهادت امام علی و امام حسین (ع) و مصائب اهل بیت است که غالبا توسط مردان اجرا میگردد. اما در میبد، گونهای شبیه خوانی توسط زنان به اجرا در میآید. در این شبیه خوانی، موضوع و محتوای اثر بیشتر به زنان مربوط میشود. شبیهخوانی زنان در گذشته، در محلههای بفروئیه، ده آباد، مهرجرد، بیده اجرا میشد. این رسم امروزه در بیشتر محلات فراموش شده و تنها در چند مکان محدود نظیر پیر بفروئیه، پیرچراغ و برخی از منازل شخصی اجرا میگردد.
تعزیه خوانهای زن، یک به یک در تنهایی و فراموشی دارفانی را وداع میگویند و تنها خاطرهای از گذشتههای تاریخی این هنر اصیل و روحانی آن درذهنها باقی میگذارند. اسامی شبیههایی که در میبد اجرا میگردد، عبارت است از شبیه فاطمه زهرا (س)، شبیه زینب (س) و رحلت ایشان در نزدیکی شام، شبیه شهادت حضرت ابوالفضل (ع)، شبیه شهادت علی اکبر (ع)، شبیه شهادت قاسم (ع)، شبیه شهادت امیرالمومنین (ع)، شبیه وفات رقیه دختر امام حسین، شبیه شهادت امام حسین (ع) و شبیه فاطمه صغری (س) دختر امام حسین (ع).
فاطمه صغری (س) یکی از دختران امام حسین (ع) بود که به علت بیماری، پدر را در سفرکربلا همراهی نکرد و در مدینه ماند. روز عاشورا مرغی بر بام خانه فاطمه صغری (س) نشسته و خبر شهادت امام حسین و یارانش را به ایشان میدهد. در این شبیه کبوتر یا مرغی آورده میشود و نیز سوره انعام و طه بر مسافر خوانده میشود.
تعزیه در ایران از موضوعات با ارزشی است که میتواند به یک زمینه مذهبی و تاریخی در جهت رشد و روشن شدن گوشهای از حوادثی بیانجامد که از یک سو عبرتانگیز و از سوی دیگر افتخارآفرین هستند. تعزیه، هنری است که میتوان آن را به عنوان یک مجموعه هنری مرکب از شعر، نثر، موسیقی، اسطورهها و حماسههای مذهبی و تاریخی ایران، در سطح جهان مطرح ساخت.
ارزش منحصر به فرد بودن اجرای این مراسم به صورت زنده که باعث یادآوری مصیبت ائمه معصومین (علیهم السلام) و صبر و تحمل زنان با مشاهده این مراسم میشود، تأثیر بسیاری در زنان تماشاگر دارد. در شبیه خوانی زنان به دلیلعدم وجود طبل، شیپور و اسب، بیننده بیشتر دل به محتوای اشعار میسپارد که باعث سوز و گرمی مجلس میگردد. اکثر موضوعات این شبیه خوانی نقش زنان را در آن واقعه تاریخی به تصویر میکشد و الگوهای اسلامی را برای زنان امروزی به خاطر میآورد.