بلایای طبیعی همچون بسیاری از اتفاق‌های تهاجمی دیگر مانند مشکلات اقتصادی، مشکلات فرهنگی، مشکلات روانشناختی و… زمانی‌که حادث می‌شود، اثرات تخریبی و ویرانگر آن بر روی همه اقشار جامعه مشاهده خواهد شد، اما این تخریب به مراتب بر روی افراد ضعیف جامعه (از منظر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی) به مراتب بیشتر از دیگر طبقات جامعه است.
بلایای طبیعی تجاربی از زندگی طاقت فرسا و بالقوه آسیب‌زا به شمار می‌رود. افرادی که مستقیما تحت تاثیر این بلایا، مانند طوفان، سیل و زلزله، قرار می‌گیرند ممکن است صدمات جدی و حتی در موارد زیادی حالتی نزدیک به مرگ را تجربه کنند.
افرادی که در معرض این آسیب‌ها قرار می‌گیرند در لحظه‌ای کوتاه شاهد ویرانی، آسیب و مرگ دوستان، خانواده و همسایگان خود هستند. که این تجربه هزاران بار سهمگین‌تر از مرگ طبیعی عزیزان خواهد بود.
در کنار این موارد از دست دادن جبران ناپذیر دارایی و تمام دستاوردهای مادی زندگی خود و اقوام و دوستان‌شان را تجربه می‌کنند.
برای چنین افرادی که مستقیما تحت تاثیر چنین اتفاقاتی قرار می‌گیرند، عواقب شدیدی همچون گیجی، گم کردن زمان و مکان، شوک، افسردگی شدید و حاد، کابوس یا سایر مخاطرات مزاحم و ناخواسته، ناراحتی شدید و هیجان غیر قابل کنترل هنگام یادآوری این اتفاق‌ها، اجتناب بیمارگونه از گفتگو و خاطرات فاجعه حادث شده، تغییر در طرز تفکر یا احساس در مورد خود و دیگران و حتی نوع نگاه به زندگی، اختلال شدید در خواب، تحریک‌پذیری بسیار بالا، واکنش‌های غافلگیر کننده قوی، موارد وحشت زدگی، افزایش روز افزون نگرانی، بیقراری همراه با علائم فیزیولوژیکی مانند تنگی نفس و تنش‌های عضلانی، از دست دادن علاقه به فعالیت و حتی در مواردی این بی‌علاقه‌گی شامل حال نزدیکان (حتی صمیمی‌ترین فرد زندگی می‌تواند باشد) کاهش ناگهانی عزت نفس و در خیلی از موارد کاهش شدید اشت‌ها حاصل می‌شود. حتی این حالات ممکن است در همان لحظات و روزهای اولیه اتفاق نیافتد و هفته‌ها و ماه‌ها بعد حادث گردد.
یکی دیگر از حالات هیجانی مخرب و آسیب‌زا احساس گناهی است که به بازماندگان دست می‌دهد. این احساس گناه مبنی بر اینکه چرا عزیزم از بین رفته و من باید زنده بمانم و حتی تصویر سازی‌های اشتباه مبنی براینکه من باعث مرگ او شده‌ام یکی از شایع‌ترین مواردی است که در میان این افراد گزارش شده است.
همانطور که در ابتدا اشاره شد این حالات در افرادی که زیر خط استاندارد در موارد اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی هستند به مراتب قوی‌تر و ماندگارتر از دیگر افرادی است که از حمایت‌های یاد شده برخوردار هستند.
تاریخ نشان داده است که افراد و جوامعی در رویارویی با مشکلات موفق عمل کرده‌اند که قبل از وقوع مشکل تمهیدات لازم را در نظر گرفته‌اند و برای آن چاره اندیشی کرده‌اند. یکی از مهمترین و اساسی‌ترین این تمهیدات خدمات اجتماعی است.
«خدمات اجتماعی» به مفهوم «عام» آن عبارت از ارائه هرگونه خدمت مادی و معنوی به اقشار مختلف جامعه در جهت تأمین نیازهای مشترک و عمومی آن‌هاست.
مفهوم «خاص» خدمات اجتماعی در رابطه با «گروه‌های خاص» اجتماعی معنی پیدا می‌کند. منظور از «گروه‌های خاص» اجتماعی عبارت از اقشاری از جامعه است که به علل مختلف جسمانی، روانی، شخصیتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی علاوه بر نیازهای مشترک با همه مردم، نیازهای ویژه‌ای دارند که ممکن است این نیازمندی کوتاه مدت، میان دوره‌ای و یا دائمی باشد.
خدمات روانشناختی که برای افراد آسیب دیده از بلایای طبیعی باید انجام شود:
- به هیچ وجه از افرادی که با آن‌ها زندگی می‌کرده و از دوستان و آشنایان جدایشان نکنیم.
- در حد امکان با استقرار فضای امن در اطراف محلی که زندگی می‌کردند، مستقرشان کنیم.
- تلاش کنیم آسیب‌دیدگان را به شرایط معمول زندگی مثل خواب، غذا خوردن، استحمام و دیگر موارد روزمره برگردانیم.
- در زمان‌هایی که استرس و اضطراب حادثه مجددا به ذهنشان حمله می‌کند، بهتر است یک فرد آگاه و دوره دیده در کنارشان قرار بگیرند و با تمرینات مختلف رواشناختی مانند تمرین تنفس، پیاده روی، نوشتن و… کمک حال این افراد شوند تا با این حادثه راحت‌تر کنار بیایند.
- اجازه بدهیم هر زمان که خواستند درباره جزئیات این اتفاق صحبت کنند و مانع گریه کردن و صحبت کردنشان نشویم.
