یک استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل درباره آینده برجام می‌گوید: توافقی که در سال ۲۰۱۵ با نام برجام ثبت شد و توسط تیم وزارت امور خارجه ایران به مدیریت محمد جواد ظریف و اجرایی تخت روانچی و عراقچی ثبت شد به وضعیت گذشته باز نخواهد گشت. بعد از برجام تحریم‌های سپاه پاسداران رخ داد و سپس آمریکا از برجام خارج شد، اما نکته اساسی آنجاست که اکنون با توجه به فشار‌های بین المللی پرونده حقوق بشری ایران سنگین‌تر از پرونده هسته‌ای به جریان افتاده است.
دکتر مهدی مطهرنیا در گفتگو با شفقنا در پاسخ به این سوال که اخیرا برخی از مقامات ایرانی در اظهارات خود از اعلام آمادگی ایران برای بازگشت به تعهدات برجامی خود گفته اند. ولی غرب در واکنش به این اظهارات چندان استقبال نکرد و حتی آقای بایدن اعلام کرد «برجام از نظر ما مرده است، ولی نمی‌توانیم اعلام کنیم.»
در مجموع چه آینده‌ای برای برجام پیش بینی می‌شود؟ اظهار داشت: آینده متشکل از روندها، رویدادها، تصاویر و اقدامات است، وجود این چهار مولفه نشان می‌دهد یک آینده وجود ندارد بلکه ما در آینده‌ها هستیم. آینده حتما خواهد آمد، اما اینکه در آینده قطعا چه چیزی رخ می‌دهد، این مشخص نیست لذا عدم قطعیت‌ها باید مورد توجه قرار بگیرد.
او گفت: در میان عدم قطعیت‌ها و امواج گوناگون آنها عدم قطعیتی، چون تحول در نظام اندیشگی و دستگاه سیاست خارجی ایران در عرصه نظری و عملی، یک عدم قطعیت است به عبارت دیگر ایران در عین حالی که نشان داده است کشور دارای سیاست خارجی مبتنی بر نگرش‌های ایدئولوژیک و کلان محورانه است و بسیار سخت با تغییر در نوع نگرش خود به دارالسلام و دارالکفر می‌نگرد، اما در نهایت در بزنگاه‌های فشار تاریخ سمت و سوی حرکت ایران جهت یابی منعطف یافته است.
وی افزود: در قطعنامه ۵۹۸ در ماجرای گروگانگیری سفارت آمریکا و یا به اصطلاح تسخیر لانه جاسوسی با ادبیات تهران، شاهد این معانی بوده ایم. از طرف دیگر عدم قطعیت دیگر در آنسوی اقیانوس‌ها و در طرف آمریکایی است. آمریکایی‌ها اساسا به دنبال منافع ملی و اهداف تعریف شده خود هستند و لذا به دنبال آن بر می‌آیند که تغییر و تحولات ناشی از بابت‌های موقعیتی گوناگون را به نفع خود مصادره و به طبع رفتار و کنش خود را متناسب با آن تغییر دهند. براساس این عدم قطعیت‌ها چهار سناریو را در سال گذشته برای برجام مطرح کردم؛ سناریوی کیش و مات، سناریوی قیصر، سناریوی لبه شکننده مقاومت و سناریوی آفتاب شتا یا آفتاب زمستانی.
برجام دیگر بازتعریف عینی مطابق با سال ۲۰۱۵ را پیدا نخواهد کرد
وی با بیان اینکه برجام دیگر بازتعریف عینی مطابق با سال ۲۰۱۵ را پیدا نخواهد کرد و برجام مرده است و این امر درست است گفت: توافقی که در سال ۲۰۱۵ با نام برجام ثبت شد و توسط تیم وزارت امور خارجه ایران به مدیریت محمد مواد ظریف و اجرایی تخت روانچی و عراقچی ثبت شد به وضعیت گذشته باز نخواهد گشت. بعد از برجام تحریم‌های سپاه پاسداران رخ داد و سپس آمریکا از برجام خارج شد، اما نکته اساسی آنجاست که اکنون با توجه به فشار‌های بین المللی پرونده حقوق بشری ایران سنگین‌تر از پرونده هسته‌ای به جریان افتاده است. سپاه پاسداران از طرف هلند تحریم شده است و انگلستان اعلام کرده است که کلیت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در تحریم قرار داده است لذا موج جدیدی از تحریم‌ها در پرونده حقوق بشر هویدا شده است و به زودی کشور‌های دیگری مثل آلمان هم به این دریچه خواهند پیوست.
او ادامه داد: در چنین شرایطی سخن گفتن از برجام از سوی ایران نشان دهنده موفقیت فشار‌های بین المللی با رهبریت آمریکا و مدیریت اروپا بر علیه تهران است به گونه‌ای که دولت انقلابی جناب رئیسی که انقلابی‌ترین دولت در میان دولت‌های بعد از انقلاب است، اکنون مجبور است با وجود اینکه تمام قرائن نشان دهنده آن است که اثر فشار‌های بین المللی ناشی از تحریم‌ها و تحرکات آمریکا بر علیه تهران و همچنین هم پیمانی، هم پیمانان غربی و منطقه‌ای آمریکا بر علیه ایران است. به گونه‌ای که پکن و روسیه نیز به صورت خزنده و در چهارچوب گرفتن امتیاز از ایران با آنها همراه می‌شوند.
پرونده حقوق بشری ایران سنگین‌تر از پرونده هسته‌ای به جریان افتاده است
مطهرنیا با بیان اینکه ایران در بافت موقعیتی قرار گرفته است که اکنون سیاست خارجی را بر سیاست داخلی ترجیح می‌دهد و همه چیز را به برجام و مسائل سیاست خارجی گره می‌زند گفت: امروز دلار در ایران افزایش پیدا می‌کند و وزیر اقتصادی که در دولت قبلی آن گونه در ارتباط با پایین آمدن سطح تورم سخن گفته است، نابسامانی‌ها در بازار ارز را نه به یک کشور بلکه به یک شبکه تلویزیونی منتسب به یک کشور در منطقه خاورمیانه مرتبط می‌کند. نه به توطئه‌ها و ترفند‌های امپریالیسم جهانی یعنی ایالات متحده آمریکا در گفتمان انقلابی؛ لذا سطح رقابت و رودررویی و دشمن، از مقابله با آمریکا به تقابل با یک شبکه تلویزیونی منتقل می‌شود. این‌ها نشان دهنده چه چیزی است؟!
تحلیلگری که الفبای تغییر را بداند و در سازمان‌های متفاوت مربوط به سیاست خارجی کشور‌های رقیب و دشمن ایران نشسته باشد می‌فهمد که وضعیت در تهران چیست؟
اگر توافقی صورت بگیرد تنها در سایه نام برجام و برای توجیه آن نزد افکار عمومی استوی افزود: دولتی که خود را منتسب به گفتمان انقلابی می‌داند و برجام را ترکمانچای می‌دانست و نمایندگان طرفدار آن در مجلس قبل برجام را به طور نمادین آتش زدند، حالا به دنبال برگشتن به میز مذاکره‌ای است که عراقچی تقریبا آن را به پایان رسانده بود و انسداد ناشی از روی کار آمدن دولت فعلی در ماه‌های پایانی موجب تمام شدن آن مذاکرات توسط دولت قبل شد. اکنون همین دولت که برجام را از نظر گفتمان انقلابی یک سازش و خیانت می‌دانست نه تنها نتوانسته است با توپ پر خود مذاکرات را در وین ادامه دهد بلکه اکنون تنها به این رضایت داده است که به پای میز مذاکره برگردد در حالیکه نتوانسته است هیچ امتیازی کسب کند در حالیکه رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران در فرمان خود برای آغاز مذاکرات بیان داشت که مذاکرات فرسایشی نباشد و تمام تحریم‌ها فارغ از تحریم‌های هسته‌ای در تمام زمینه‌ها برداشته شود، راستی آزمایی شود و تضمین عدم خروج آمریکا و دیگر کشور‌ها از برجام و تعهدات برجامی خود کسب شود. اکنون کدام یک از این معانی به وقوع پیوسته است که دولت انقلابی می‌خواهد پای میز مذاکره برگردد؟! این منطقی است که نشان می‌دهد برجام مرده است و اگر توافقی صورت بگیرد تنها در سایه نام برجام و برای توجیه آن نزد افکار عمومی است وگرنه برجام به عنوان آنچه در سال ۲۰۱۵ رخ داد مرده است.
