این یاداشت ممکن است که به دو دلیل کمی حوصله سر بر باشد و اگر به دنبال تحلیل ابعاد گوناگون این انتخابات هستید، تاثیرات نسل کشی فلسطینی‌ها در غزه بر انتخابات اردن! و سیاست خارجی و انتخابات اردن! را مطالعه بفرمائید. اول بیشتر تخصصی است و برای محافل دانشگاهی یا مطالعاتی که بخواهند در مورد انتخابات ایران مطالعات مقایسه‌ای انجام دهند شاید مفید باشد. دوم تلاش شده با گردآوری این مطالب از سایت‌های اردنی و بین المللی همچون بی‌بی سی از بین سطور به خواننده توجه داده شود که چگونه حکومت اردن به زوایای جامعه می‌نگرد و تلاش می‌کند تا اقشار و آحاد مختلف را در انتخابات مشارکت داده و صندوق را محل چرخش قدرت قرار دهد. به هر حال جای شگفتی نیست که علیرغم این تلاش‌ها، با تنها ۳ درصد مشارکت بالاتر به نسبت انتخابات قبلی، جامعه اردن یک مشارکت ۳۲ درصدی را تجربه کرده است. به نظر می‌رسد قهر با صندوق یک پدیده خاورمیانه‌ای است.
از ۱۳۸ کرسی مجلس نمایندگان این کشور، ۴۱ کرسی به فهرست احزاب در سطح ملی و ۹۷ کرسی دیگر به لیست‌های انتخاباتی محلی در ۱۸ حوزه اختصاص یافت. جبهه عمل اسلامی شاخه سیاسی اخوان المسلمین اردن ۱۷ کرسی از ۴۱ کرسی احزاب در سطح ملی و ۱۴ کرسی از ۹۷ کرسی حوزه‌های محلی را تصاحب کرد. مستقلین نیز بیشتر کرسی‌های حوزه‌ها را کسب کردند.
انتخابات پارلمانی ۲۰۲۴ اردن با جمعیتی ۱۱.۵ ملیونی که روز سه شنبه ۱۰ سپتامبر برگزار شد، برای اولین بار در تاریخ انتخابات پارلمانی اردن شامل شرکت کامل لیست‌های احزاب بود. این انتخابات به هر رای دهنده اجازه داد تا با رای دادن به یک لیست محلی و نامزدهای آن، و همچنین با رای دادن به یک لیست حزبی عمومی و سراسری، دو رای یکی در سطح منطقه انتخاباتی محلی و دیگری در سطح ایالتی به صندوق بیاندازد. از میان ۳۸ حزب ثبت شده در اردن، ۳۶ حزب برای ناحیه عمومی و دو حزب برای مناطق محلی نامزد شدند. حوزه عمومی که احزاب در آن شرکت می‌کنند و همه باید دارای لیست حزبی باشند، در این انتخابات، جدید تلقی می‌شود که تحت قانون شماره ۴ سال ۲۰۲۲ و اصلاحات آن اجرا شده است.
فهرست‌های احزاب معرفی شده دارای ۴۱ کرسی در مجلس نمایندگان است که این درصد در انتخابات بعدی به ۵۰ درصد و در انتخابات بعدی به ۶۵ درصد خواهد رسید. روند رای گیری دقیقا در ساعت هفت صبح به وقت امان (چهار صبح به وقت گرینویچ) آغاز شد و بدون هیچ گونه تمدید، در ساعت هفت بعد از ظهر (چهار بعد از ظهر به وقت گرینویچ) پایان یافت. عدم تمدید ساعت انتخابات به منظور جلوگیری از استفاده از پول سیاه (خرید رأی) است که بر رأی دهندگان تأثیر می‌گذارد و معمولاً در ساعات پایانی استفاده می‌شود.
تعداد رای دهندگان ثبت نام شده در فهرست‌های انتخاباتی، یعنی واجدین شرایط رای دادن ۵ میلیون و ۱۱۵ هزار و ۲۱۹ نفر متشکل از ۴۷.۴ درصد مرد ۵۲.۶ درصد است. جوانان (زیر ۳۵ سال) یکی از ارکان اصلی این انتخابات به حساب می‌آمدند، زیرا حدود نیمی از رای دهندگان را با نرخ حدود ۴۶ درصد تشکیل می‌دهند، در حالی که تعداد کسانی که برای اولین بار رای می‌دهند و به سن ۱۸ سالگی رسیده‌اند حدود ۶۰۰ هزار رای دهنده مرد و زن، با نرخ ۱۱.۵ درصد است. از میان نامزدهای انتخاباتی شرکت کننده در رای گیری، ۶۸۶ نامزد در حوزه انتخاباتی عمومی (حزبی) در ۲۵ لیست نامزد شدند، از جمله؛ ۴۹۹ مرد و ۱۸۷ زن که ۱۵۴ نفر آنان جوانان زیر ۳۵ سال هستند که شامل ۱۰۷ مرد و ۴۷ زن می‌باشند. یعنی ۲۲.۴ درصد از نامزدهای انتخاباتی از جوانان بودند. در بخش عمومی و سراسری تعداد احزابی که درخواست کاندیداتوری داده‌اند ۳۶ حزب است که ۱۶ حزب در درون ۵ ائتلاف در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.
در بخش‌های محلی ۹۵۴ نامزد در حوزه‌های انتخابیه محلی در ۱۷۴ لیست نامزد شدند. از جمله ۷۵۹ مرد و ۱۹۵ زن. از این تعداد ۶۰ نامزد جوان زیر ۳۵ سال و ۲۶۹ نامزد حزبی در حوزه‌های انتخابیه محلی نامزد این دوره شده بودند. البته این انتخابات یک تفاوت با انتخابات ۲۰۱۳ دارد که شامل یک حوزه عمومی نیز بود.
تفاوت حوزه عمومی تعیین شده برای احزاب و حوزه سراسری که در انتخابات سال ۲۰۱۳ برگزار شد، این است که تشکیل آن مستلزم حزبی نبودن اعضای آن و اعمال اصل ورود به آستانه مشارکت یا حداقل رای نبود و در این انتخابات برای اولین بار در نظر گرفته شده است. یعنی هر نامزد باید بیش از حداقلی از رای را که حد آستانه ورود به شمارش آرا (العتبه الانتخابیه یا نسبه الحسم) نامیده می‌شود و طبق محاسباتی که در زیر اشاره می‌کنم داشته باشد تا حائز اقلیت نسبی آرا باشد و با دیگران مقایسه شود.
در بخش عمومی و سراسری که رقابت حزبی است این حد آستانه به عنوان حداقل تعداد آرایی تعریف می‌شود که هر فهرستی برای رقابت برای کرسی‌های پارلمان باید از آن فراتر رود. برای هر حوزه عمومی درصدی تعین شده است. مثلاً حوزه عمومی انتخابات که در آن حد آستانه ۲.۵ درصد است، اگر یک میلیون رأی دهنده وجود داشته باشد (یک میلیون ضربدر ۲.۵ درصد)، آستانه آن ۲۵ هزار رأی می‌باشد. و فهرست هر حزب برای رقابت باید تعداد آرای مکتسبه از آن فراتر رود. در حوزه‌های انتخاباتی محلی، این حد آستانه ۷ درصد است. اگر تعداد کل رای دهندگان در یک ناحیه خاص ۱۰۰ هزار باشد (۱۰۰ هزار در ۷ درصد ضرب می‌شود) و آستانه در اینجا ۷ هزار رای می‌شود. یعنی برای ورود هر فهرست باید آرایی بیش از این تعداد کسب کند.
نکته دیگر انتخابات اردن، علاوه بر سیستم نسبتی، سیستم سهمیه هم دارد. این سهمیه به عنوان کرسی‌هایی است که توسط قانون اردن به زنان، اقلیت‌های مذهبی مانند مسیحیان و چرکس‌ها و چچن‌ها اختصاص پیدا کرده است. مشروط بر اینکه صندلی‌هایشان حداقل بدون تعیین سقف تعدادشان در مسیر آزاد و رقابتی باشد. تعداد کرسی‌های مجلس نمایندگان ۱۳۸ کرسی در سراسر اردن است که به دو دسته تقسیم می‌شود: ۴۱ کرسی برای حوزه عمومی و ۹۷ کرسی برای مناطق محلی، شامل ۱۸ کرسی برای زنان (سهمیه)، یک کرسی برای هر حوزه انتخاباتی محلی، علاوه بر کرسی‌های پارلمانی که احزاب برای افرادی که از آستانه عبور کردند و آرایشان با دیگران مقایسه می‌شود. انتخابات اردن شامل ۱۸ ناحیه محلی می‌شود. نامزدی در این حوزه‌ها از طریق لیست است و نه به صورت انفرادی و در هر حوزه یک کرسی برای زنان از طریق سهمیه در نظر گرفته شده است و برای مسیحیان، چرکس‌ها و چچنی‌ها نیز کرسی‌های سهمیه‌ای در برخی حوزه‌ها به آنها اختصاص داده شده است تا آزادانه خارج سهمیه هم مبارزه کنند و این بر خلاف انتخابات قبلی شانس پیروزی آنها را افزایش می‌دهد. ضمناً تمام اردن یک حوزه کلی انتخابیه محسوب می‌شود که در آن رای دهندگان می‌توانند از هر استانی در این کشور رای دهند، رقبای سراسر این ناحیه باید در لیست‌های حزبی یا ائتلافی باشند، و هیچ نامزدی نمی‌تواند به صورت انفرادی شرکت کند، و اغلب شامل تنوعی از زنان و جوانان در استان‌ها می‌شود.
پس نامزدی برای حوزه‌های انتخاباتی عمومی یا محلی در این انتخابات فقط از طریق لیست‌ها بود و دو نوع لیست وجود دارد، لیست‌های نسبی بسته و باز. در حوزه کلی، نامزدی محدود به لیست‌های احزاب و بر اساس نظام لیست تناسبی بسته است و تناسب به این معنی است که لیست تعدادی کرسی برابر با درصد آرایی که از مجموع رای دهندگان به دست می‌آورد. اما در حوزه‌های محلی؛ نامزدی از طریق لیست‌های حزبی یا غیرحزبی و بر اساس نظام لیست تناسبی باز خواهد بود. به این معنی که رای دهنده مرد یا زن می‌تواند تنها یک لیست را از میان لیست‌های نامزد انتخاب کند، علاوه بر این، یک یا چند نامزد مرد یا زن از این فهرست انتخاب می‌کند.
این قانون جدید انتخابات، فرصت‌های جدیدی را برای زنان و جوانان که مایل به نامزدی هستند برای تعیین مسیر کاندیداتوری، چه از طریق مسیر سهمیه یا از طریق مسیر رقابت، فراهم کرده است. لیست احزاب؛ باید شامل حداقل یک زن در بین سه نامزد اول و یک زن در بین سه نامزد بعدی باشد. همچنین با توجه به دسته‌بندی جوانان در لیست احزاب؛ این لیست‌ها باید شامل یک مرد یا زن جوان زیر ۳۵ سال در بین پنج نامزد اول باشد. چیدمان نامزدهای زن و مرد در لیست احزاب بسیار مهم است. زیرا در تعیین برندگان زن و مرد کرسی‌هایی که لیست حزب به دست می‌آورد، نقش دارد. البته مسئولان دولتی معتقدند شهروندان اردنی هنوز از فرهنگ ترس و بی‌میلی برای پیوستن به احزاب و همچنین از سطح پائین آگاهی سیاسی خود رنج می‌برند. زیرا اکثر احزاب در اداره داخلی خود از روش احزاب توتالیتر پیروی می‌کنند؛ یعنی فردی که حزب را تأسیس کرده، رئیس حزب باقی می‌ماند و حزب و پرداخت‌هایش را کنترل می‌کند و بر اساس مبانی دموکراتیک، بر خلاف مفهوم حزب سیاسی که بر اساس کار جمعی و رقابت بر مبنای کارآمدی و مشارکت بنا شده است اداره نمی‌شود.
برای محاسبه تعداد کرسی‌های لیست عمومی را که از آستانه فراتر رفته‌اند باید ضریب حاصل از نسبت تعداد آرای لیست برنده هر حزب بر کل آرا برای لیست احزاب برنده را در تعداد احزاب ثبت شده برای مشارکت کننده در انتخابات که برای این دوره که ۳۸ حزب بوده ضرب کنیم. برندگان کرسی‌های سهمیه‌ای (مسیحیان، چرکس‌هاو چچنی ها) بر اساس بالاترین رتبه در لیست‌های عمومی برنده (دو کرسی برای مسیحیان و یک کرسی برای چرکس و چچن) تعیین می‌شوند. در صورت مساوی بودن رتبه کاندیداها در دو لیست احزاب برنده، تعداد مطلق آرای لیست لحاظ می‌شود. اما برای محاسبه تعداد صندلی‌های لیست‌های محلی در مجلس، ضریب حاصل از نسبت تعداد کل آرای لیست برنده تقسیم بر کل آرای لیست‌هایی که از آستانه عبور کردند در تعداد کرسی‌های رقابتی ضرب می‌شود. کرسی‌های فهرست‌های برنده برای کرسی‌های ناحیه محلی در مورد صندلی‌های رقابتی به نامزدهایی تعلق می‌گیرد که بالاترین رای را در آن فهرست‌ها کسب کنند. برندگان کرسی‌ها سهمیه‌ای زنان، مسیحیان، چرکس ها/ چچنی‌ها با روند سهمیه‌بندی بر اساس بالاترین آرای کسب شده توسط نامزد در میان لیست‌هایی که از درصد آستانه فراتر رفته‌اند، تعیین می‌شوند.
* دیپلمات بازنشسته و سفیر پیشین ایران در اردن
