حسین علایی، استاد مدیریت استراتژیک دانشگاه تهران با اشاره به ابرچالش‌های موجود در کشور که سبب نارضایتی و اعتراض مردم شده، گفت: مجموعه این موارد سبب شده اوضاع ایران در یک چرخه معیوب و حلقه باطل قرار گیرد اما در چنین شرایطی باید اقداماتی انجام داد تا سیستم وارد چرخه مطلوب شود.
اعتراض‌هایی که واپسین روزهای شهریورماه ۱۴۰۱ هزاران نفر را به خیابان‌ها کشید، زمینه‌ساز ایجاد آشوب شد. بررسی ابعاد آشوب، بازیگران گسترش ناآرامی‌ها و سمت‌وسویی که اعتراض‌ها پیدا کرد، نقش رسانه‌ها به خصوص رسانه‌های خارجی، اهداف تبدیل اعتراض به اغتشاش و در نهایت تلاش برای جلوگیری از فرایند تبدیل اعتراض به آشوب، در این زمینه با دکتر حسین علایی به گفتگو پرداخته‌ایم:
حسین علایی در خصوص ابعاد ناآرامی‌های اخیر و شیوه درست مواجهه با آن‌ها گفت: شاید دولت نتواند جلوی برنامه‌ریزی و اقدامات خارجی‌ها و دولت‌های متخاصم را برای برپایی حرکت‌های اجتماعی در داخل کشور بگیرد اما حاکمیت می‌تواند دست به اقداماتی بزند تا از ایجاد بستر و زمینه برای ظهور ناآرامی‌هایی که از سال ۱۳۸۸ تا کنون هر از چندی رخ داده‌اند تا حد زیادی جلوگیری کند.
وی در مورد ریشه‌یابی علل نارضایتی‌ها گفت: ابرچالش‌های موجود درکشور مانند تورم و بیکاری، عدم توسعه کشور، خشکسالی، معضلات معیشتی، تخریب شدید محیط زیست و… سبب شده تا هر از چند گاهی تعدادی از اقشار مختلف مردم مانند بازنشستگان، فرهنگیان و دانشجویان دست به اعتراض زده و اوضاع ایران در یک چرخه معیوب و یک حلقه باطل قرار گیرد؛ به‌گونه‌ای که انجام هر اقدامی از سوی دولتمردان نه تنها از مشکلات کشور نمی‌کاهد، بلکه وضع کشور را وخیم‌تر نیز می‌کند.
موسس نیروی دریایی سپاه پاسداران توضیح داد: برای مثال افزایش حقوق سبب افزایش نقدینگی می‌شود و همین روند، موجب بالا رفتن تورم شده و تورم نیز باعث افزایش نارضایتی می‌شود. یا اینکه وجود گشت ارشاد باعث ناراحتی تعداد زیادی از مردم به ویژه بسیاری از خانم‌ها می‌شود. رفتارهای برخی مأموران انتظامی و امنیتی در گشت ارشاد سبب اتفاق‌های ناخواسته‌ای مانند مرگ مهسا امینی می‌شود. فوت وی باعث ایجاد اعتراض‌ها در کشور شد و برای مقابله با اعتراض‌ها، دولت ناچار به مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی می‌شود و پلیس با معترضان برخورد و تعدادی از آن‌ها را دستگیر می‌کند. این رفتارها به نوبه خود باعث افزایش نارضایتی مردم از حاکمیت می‌شود. بنابراین همچنان این چرخه باطل و معیوب ادامه می‌یابد.
در این شرایط، تنها شناخت واقع‌بینانه ابعاد موضوع و عوامل ایجاد و تشدیدکننده ناآرامی‌ها در خارج، داخل، برخی مسئولان و رسانه‌ها، می‌تواند به تصمیم‌سازی موفق در ارائه راهکارهای نتیجه‌بخش و حل کوتاه مدت و درازمدت تنش‌ها بینجامد.
این استاد دانشگاه، با طرح این پرسش که «در این شرایط چه باید کرد تا کشور از دام این چرخه معیوب نجات یابد، شرایط جامعه عوض شود، اقدامات حکومت باعث افزایش رضایت مردم شود و با نجات کشور از عقب‌ماندگی‌ها، ایران حرکت رو به توسعه را آغاز کند؟» پاسخ داد: کسانی که با درس سیستم‌های پویا آشنا هستند می‌دانند در چنین شرایطی باید اقداماتی انجام داد تا سیستم وارد چرخه مطلوب و یا حلقه منفی شود. به این مفهوم که انجام هر اقدامی از سوی حاکمیت، سبب افزایش رضایت مردم و در نتیجه کاهش مشکلات و گرفتاری‌های کشور شود.
دکتر علایی در ادامه توجه به برخی نکات را برای برون‌رفت از وضع موجود، ضروری شمرد که به شرح ذیل است:
▪️جدی گرفتن همه مشکلات و معضلاتی که سبب بروز اعتراض‌ها می‌شود. مانند رفتارهای دستگاه‌های حکومتی به ویژه سازمان‌های امنیتی – انتظامی و اداری با مردم به طوری که بهانه برای بروز اعتراض‌ها ایجاد نشود
▪️کمتر حرف‌زدن مسئولان و گوش کردن به حرف اکثریت مردم، نخبگان و شنیدن نظرهای کارشناسان حوزه‌های مختلف
▪️مشخص کردن اینکه دستگاه‌های مختلف حاکمیتی چه کارهایی را نباید بکنند و چه اقداماتی را نباید انجام دهند
▪️بررسی نتایج اجرایی بعضی از قوانین و مقررات و نیز ارزیابی عملکرد برخی از سازمان‌ها مانند گشت ارشاد و ستاد امر به معروف، به‌گونه‌ای که اگر وجود آن‌ها از نبود آن‌ها زیان بارتر است، فوری تعطیل شوند. در وضع کنونی مشاهده می‌شود که عملکرد گشت ارشاد سبب افزایش بدحجابی در کشور شده است
▪️اولویت دادن به اقداماتی که به رضایت اکثریت مردم منجر می‌شود؛ مانند کاهش حجم زندانیان، تسهیل امور اداری، رفع مسدودسازی از اینترنت و شبکه‌های مجازی، توسعه بهره‌گیری از فضای مجازی و رفع محدودیت‌ها از شخصیت‌های علمی، فرهنگی، سیاسی، هنری، ورزشی و اجتماعی کشور
▪️رعایت حرمت زنان و احترام بیشتر به آن‌ها نسبت به مردان و درگیر نشدن با زنان و دختران و بازداشت نکردن آن‌ها به هیچ عنوان
▪️حذف زندانی سیاسی از آمار زندانیان کشور
▪️رفتار خودی داشتن با معترضان و استفاده از شیوه قرآنی «رحماء بینهم» و درگیر نشدن با مردم
▪️استقبال از نقد و انتقاد و دیدگاه‌های متفکران، دانشگاهیان، حوزویان، احزاب، انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد
▪️دامن نزدن به انتظارات مردم با طرح وعده‌های غیر عملی
▪️نگفتن دروغ در شرح وقایع رخ داده
▪️بیان نکردن تحلیل‌های غیر واقعی
▪️در اولویت قرار دادن عملی توسعه اقتصادی کشور با تکیه بر اقتصاد دانش بنیان و تدوین الگوی توسعه ایران با بهره گیری از نخبگان این حوزه
▪️بازخوانی و به‌روزرسانی فهم متولیان و تصمیم‌گیرندگان و قانون‌گذاران از مبانی و مناسک دینی
این استاد مدیریت افزود: همه دست اندرکاران حاکمیت و مدیران باید توجه کنند که نخستین ویژگی یک مدیر در نظام اسلامی، داشتن سعه صدر در رفتار با مردم و در مواجهه با مخالفان است. حضرت موسی (ع) وقتی به پیامبری برگزیده شد گفت: رب اشرح لی صدری و یسرلی امری و خداوند هم به رسول خویش محمد مصطفی (ص) فرمود: الم نشرح لک صدرک. . قاعدتا حافظ هم بر اساس برداشت خود از مبانی اسلامی می‌فرماید: آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ با دوستان مروت با دشمنان مدارا.
به گفته وی، این موارد اهمیت سعه‌صدر مسئولان در برخورد با مردم را نشان می‌دهد و باید مورد توجه قرار گیرد.
