کوچ پاییزه عشایر به قشلاق (مناطق گرمسیری) طبق تقویم از نیمه آبان آغاز می‌شود، اما شرایط اقلیمی و آب و هوای هر منطقه می‌تواند این تاریخ را تغییر دهد. طبق سرشماری سازمان امور عشایری در سال ۱۳۹۹، به جز کردستان همه استان‌ها در فصل قشلاق میزبان عشایر هستند.
خوزستان با ۱۷۰.۴۹۹، سیستان , بلوچستان با ۱۲۷.۵۱۳ و کرمان با ۱۱۷.۹۴۴ نفر بیشترین جمعیت عشایری را در فصل قشلاق دارند. کمترین سهم در فصل قشلاق هم مربوط به استان‌های یزد با ۱.۵۴۲، قم با ۱.۱۳۲ و قزوین با ۱.۹۰۹نفر جمعیت است.
- سه استان پیشرو در کوچ
با وجود اینکه سازمان امور عشایری طبق جلسه با سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری تاریخ رسمی کوچ پاییزه امسال را ۱۵ آبان اعلام کرده است، اما عشایر استان‌های چهارمحال و بختیاری، لرستان و تهران کوچ خود را شروع کرده‌اند.
به‌گفته مدیر امور عشایر تهران، عشایر این استان که حدود ۱۰۰روز از سال را در مناطق سردسیر شمیرانات، فیروزکوه و دماوند در شمال تهران حضور داشتند، کوچ پاییزه خود را از نیمه شهریور به سمت مناطق جنوبی استان آغاز کردند.
آنطور که فرشید ذبیحی تأکید می‌کند، کوچ پاییزه عشایر تهران همچنان ادامه دارد و استقرار آنان در نیمه آبان به‌طور کامل در مناطق گرمسیری استان پایان خواهد یافت.
یحیی حسین‌پور، مدیرکل امور عشایر چهارمحال و بختیاری هم توضیح می‌دهد تا ۱۰مهر حدود ۷۰درصد جمعیت عشایر کوچروی این استان از طریق ۵ایل بزرگ به سمت خوزستان‌کوچ کرده‌اند.
هوشنگ نورمحمدی، مدیرکل امور عشایری لرستان نیز از آغاز کوچ پاییزی ۱۱هزار خانوار عشایری در لرستان به سمت مناطق گرمسیری خبر می‌دهد.
- دو چالش مهم عشایر
معاون توسعه عمران و امور زیربنایی سازمان امور عشایر ایران نیز با بیان اینکه هم‌اکنون جلسات کمیته‌های کوچ در استان‌ها در حال برگزاری است، به همشهری می‌گوید: ۱۵نهاد ذیربط ازجمله اورژانس، هلال‌احمر، پلیس، راهداری، بهداشت و درمان در این جلسه‌ها حضور دارند تا در زمان کوچ با توجه به شرایط و مسیر عبور عشایر نیروهای خود را برای خدمات‌رسانی مستقر کنند.
مهدی میزبان، مهم‌ترین چالش عشایر را در فصل کوچ پیشرو تداوم خشکسالی و کم‌بارشی عنوان می‌کند و می‌افزاید: در اکثر استان‌ها آبرسانی به عشایر به‌صورت سیار انجام می‌شود درحالی‌که اگر بارندگی اتفاق افتاده بود، آن‌ها می‌توانستند بخشی از آب مورد نیاز خود و دام‌هایشان را از چشمه، چاه و قنات تامین کنند.
به‌گفته او، تامین علوفه در نتیجه تداوم خشکسالی چالش بعدی عشایر است که موجب شده این قشر با مشکلات زیادی مواجه شوند.
میزبان البته با اشاره به اعتبار آبرسانی پایدار که در اختیار سازمان امور عشایر قرار گرفته است، تأکید می‌کند: سازمان امور عشایر آمادگی لازم برای تخصیص اعتبار به‌منظور تامین آب برای هر نقطه‌ای از مناطق عشایری که واجد شرایط لازم برای آبرسانی پایدار باشد را دارد.
- ذخیره‌سازی علوفه برای قشلاق
معاون توسعه عمران و امور زیربنایی سازمان امور عشایر ایران با بیان اینکه ذخیره علوفه و تامین آن برای قشلاق از حدود ۵-۴ماه پیش آغاز شده است، می‌گوید: اواخر تیر اعلام کردیم با توجه به تداوم خشکسالی تعاونی‌های عشایری براساس نقدینگی و تسهیلات در تدارک تامین و ذخیره‌سازی علوفه مورد نیاز باشند. همچنین عشایر در زمان حرکت به سمت قشلاق در کنار روستاها و آبادی‌های طول مسیر مزارع را برای پس‌چر اجاره می‌کنند و بخشی از نیازشان اینطور تامین می‌شود.
میزبان با تأکید بر اینکه سازمان امور عشایری سال گذشته ۸۵۰هزار تن علوفه در میان عشایر توزیع کرده است، تصریح می‌کند: امسال هم پیش‌بینی و ذخیره‌سازی صورت گرفته است و دنبال واردات هم هستیم، اما در نهایت امیدواریم بارندگی‌ها طوری اتفاق بیفتد که بخشی از نیاز عشایر به آب و علوفه از چشمه‌ها و مراتع تأمین شود.
- ثبت جهانی کوچ
ایران ۱.۱۱۵. ۰۴۱نفر جمعیت عشایری دارد که با ۲۵۱.۶۲۴خانوار در استان‌های مختلف زندگی می‌کنند. کوچ عشایر چه در فصل ییلاق و چه در فصل قشلاق زیبایی‌های خاص خود را دارد و با آیین‌های متفاوتی همراه است.
با توجه به همین جذابیت‌ها مسئولان اردبیل سال گذشته اعلام کردند کوچ عشایر مغان که به‌عنوان میراثی ارزشمند و معنوی به ثبت ملی رسیده به ثبت جهانی هم خواهد رسید و مستندسازی، تحقیق و تدوین اسناد و مدارک لازم در این زمینه در حال انجام است.
امسال هم کارشناس ثبت میراث‌فرهنگی ناملموس و طبیعی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری اعلام کرده است مجموعه کوچ عشایر این استان ظرفیت و پتانسیل ثبت جهانی در زمره میراث جهانی ناملموس را دارد. به‌گفته فریده احمدی، پرونده آیین‌ها و رسوم کوچ به‌عنوان میراث ناملموس در سال۹۷ برای ثبت‌جهانی ارسال شده که فرایند آن زمان‌بر است.
