«مردم لطفا به سمت مرزها حرکت نکنند؛ پلیس به دلیل خطراتی که در کمین سلامتی زایران وجود دارد آماده مسدودسازی مرزها است.» این عباراتی است که احمد وحیدی وزیر کشور و سایر مسوولان ستاد مرکزی اربعین صبح روز جمعه و پس از انتشار خبر ازدحام فراوان در مرزهای غرب و جنوبی مطرح کرده‌اند. وضعیتی که بسیاری از تحلیلگران معتقدند به دلیل‌عدم آشنایی دولت با ضرورت‌های لجستیکی، فنی، راهبردی و خدماتی راهپیمایی اربعین و پخش برنامه‌های تشویقی صدا و سیما برای حضور راهپیمایان در مرزها شکل گرفته است.
اخباری در شبکه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها درخصوص بروز مشکلات عدیده برای ایرانیان در مسیر راهپیمایی اربعین دست به دست می‌چرخید که هر لحظه بر شدت نگرانی‌ها می‌افزود. اخباری که آرام آرام به مهم‌ترین سوژه توییتر فارسی و سایر شبکه‌های مجازی بدل شد و بازار بحث و تبادل‌نظر درخصوص آن حسابی گرم شد.
منتقدان تصمیمات دولت با اشاره به اینکه تشویق مردم به حضور در راهپیمایی اربعین، بدون پیش‌بینی‌های لازم و ایجاد بسترهای مناسب، چیزی جز حوادث تلخ به دنبال نخواهد داشت، نسبت به رفتارهای هیجانی دولت و صداوسیما در اعلام فراخوان عمومی برای حضور میلیونی مردم در مرزها انتقاد می‌کردند. کار به جایی رسید که حتی سخنگوی دولت و وزیر اقتصاد اعلام کردند به هر فرد ایرانی که در اربعین حاضر باشد، ۵ میلیون تومان وام تعلق خواهد گرفت. اما هر اندازه که این فراخوان‌های تشویقی دولت برای حضور مردم در مرزها افزایش پیدا می‌کرد، نشانه‌های بحران در سرویس دهی به مسافران نیز بیشتر هویدا می‌شد و ناظران بیرونی متوجه می‌شدند که شهرهای مرزی ایران، ظرفیت لازم برای پذیرش این تعداد مسافر را ندارند.
مشکلاتی چون «ازدحام فراوان مسافران» در مرزهای جنوبی و غربی، «گرمای بالای ۴۵ درجه»، «نبود امکانات اولیه» مانند «آب»، «بهداشت و درمان» «حمل و نقل»، «تغذیه» و همچنین افزایش آمار مصدومان، بیماران و زخمی‌ها کار را به جایی رساند که نهایتا وزیر کشور صبح روز جمعه بیانیه‌ای را منتشر و از زایران خواست به هیچ‌وجه به سمت مرزها حرکت نکنند، وحیدی همچنین از آمادگی پلیس برای مسدودسازی مرزها خبر داد. بلافاصله پس از وزیر کشور استانداران کرمانشاه و خوزستان نیز در جریان گفت‌وگوهای رسانه‌ای نسبت به وضعیت نامساعد موجود در مرزها هشدار دادند و از مردم خواستند به هیچ‌وجه به این استان‌ها سفر نکنند.
اما در شرایطی مسوولان در روز جمعه متوجه شدند که ظرفیت‌های لازم برای استقبال میلیونی از زایران ایرانی و عراق موجود نیست که طی هفته گذشته، بسیاری از تحلیلگران نسبت به این تبعات این نوع فراخوان‌های عمومی هشدار می‌دادند و نسبت به چشم‌انداز آینده در شهرهای مرزی اظهار نگرانی می‌کردند. اما دولت و صدا و سیما و سایر رسانه‌های اصولگرا بدون توجه به این تذکارها با پخش مستمر برنامه‌های زنده و میدانی از مرز ایران و عراق مردم را تشویق به حضور در راهپیمایی اربعین می‌کردند. رویکردی برآمده از برخوردهای جناحی که با هدف انتقاد از دولت قبل، برنامه‌ریزی شده بود تا این پیام به افکار عمومی ارسال شود که دولت قبل در برابر حضور ایرانیان در راهپیمایی مانع‌تراشی می‌کرد، ولی این دولت مسیر حضور زوار ایرانی را فراهم می‌کند. اما نهایتا این برخوردهای غیرتخصصی منجر به انتشار این بیانیه شد که: «همه مرزهای زمینی منتهی به عراق تا اطلاع ثانوی بسته خواهد بود.»
- مراجعه ۸۴۰۷ نفر به هلال احمر در عراق
مشکلات موجود در مسیر متقاضیان حضور در عراق تنها مختص مسیر زمینی نبود؛ براساس اعلام خبرگزاری‌ها، قیمت بلیت هوایی اربعین به بیش از ۶۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرد. از سوی دیگر برخی اخبار غیررسمی از تشکیل بازار سیاه بلیت هوایی کربلا و نجف به قیمت‌های بالای ۱۰۰میلیون تومان خبر می‌دادند. این در حالی است که مثلا بلیت سفر هوایی به فرانکفورت آلمان بین ۱۵ تا ۱۸میلیون تومان برآورد می‌شود. اما در شرایطی که همچنان اخبار ضد و نقیضی درخصوص مشکلات موجود در شهرهای مرزی ایران و شهرهای منتهی به نجف و کربلا مخابره می‌شد، رییس جمعیت هلال احمر ایران خبر داد که ۸۴۰۷ نفر از زایران ایرانی در عراق به نیروهای هلال احمر جهت دریافت خدمات پزشکی مراجعه کردند. از سوی دیگر خبرگزاری‌ها از زخمی شدن ۱۸ ایرانی به دلیل تصادف در محورهای مرزی ایران خبر دادند.
حسین کولیوند با اشاره آمار مراجعات زایران ایرانی به نیروهای هلال احمر در عراق گفت: تا به امروز تعداد ۳ هزار و ۷۶۴ نفر از زایران در کربلای معلی به مراکز درمانی که تحت پوشش هلال احمر جمهوری اسلامی هستند مراجعه کردند. بیشترین مراجعه زائران در کربلا به دلیل تزریقات، سرم‌تراپی و تست قند خون بوده است. تعداد ۳ هزار و ۵۴۵ نفر هم در نجف اشرف به مراکزی که نیروهای هلال احمر در آنجا حضور داشتند به جهت انجام خدمات درمانی مراجعه کردند که البته در نجف مهم‌ترین علت مراجعه زائران، تزریقات و بعد از آن دریافت سرم بوده است. در مسیر نجف تا کربلا هم ۵۹۲ نفر به نیروهای هلال احمر مراجعه کردند که بیشترین دلیل مراجعه تزریقات، سرم‌تراپی و مشکلات زنان بوده است. وی با اشاره به اینکه ۵۰۶ نفر از زایران در کاظمین به نیروهای هلال احمر مراجعه کردند، افزود: در سامرا و سیدمحمد هیچ زایری به نیروهای هلال احمر مراجعه نکرده‌اند. همچنین در کربلا ۱۸ نفر از بیماران برای دریافت مراقبت‌های پزشکی بیشتر و در نجف ۱۴ نفر به بیمارستان عراق اعزام شدند. کولیوند در پایان گفت: متاسفانه ۹ نفر از زایران ایرانی در کربلا جان باختند.
- مرز عراق برای زایرین ایرانی تا اطلاع بعدی بسته شد
بلافاصله پس از اظهارات وزیر کشور بود که معاون وزیر کشور ایران و رییس ستاد مرکزی اربعین از بسته بودن مرز عراق به روی زایران اربعین حسینی تا اطلاع ثانوی خبر داد. مجید میراحمدی، معاون وزیر کشور ایران و رییس ستاد مرکزی اربعین این کشور از بسته بودن مرز عراق به روی زائران اربعین حسینی تا اطلاع ثانوی خبر داد. وی گفت که همه مرزهای منتهی به معابر خروجی زایران به عراق به دلیل نگرانی از امنیت و سلامت زایران تا اطلاع بعدی بسته شد. میراحمدی افزود که اساس نگرانی هم، نبود آمادگی و زمینه‌ها و بسترهای طرف عراقی در سرعت عمل پذیرش زایران، سرعت عمل در نقل و انتقالات و ناکافی بودن امکانات در آن سوی مرز، کثرت جمعیت و هوای گرم است. رییس ستاد مرکزی اربعین ایران تصریح کرد که به همه پایانه‌های مسافربری کشور ابلاغ شده است سفرها به سمت مرز لغو شود. وجوه بلیت‌ها مسترد خواهد شد. وی اظهار داشت که صدور گذرهای موقت اربعین هم متوقف شد. این تصمیم برای حفظ سلامت زایران اتخاذ شده است. عزیزانی هم که در مسیر هستند تلاش کنند برنامه خود را تغییر دهند؛ صرفا کسانی که در پایانه‌های مرزی هستند، تلاش می‌شود در ساعات آینده با مدیریت و کنترل اطمینان‌بخشی یا توجیه شوند که برگردند یا اینکه با شرایط اطمینان‌بخشی از مرز عبور داده شوند. به وی همچنین اعلام کرد که نیروی انتظامی نیز از چاپ گذرنامه ویژه اربعین و تمدید گذرنامه فعلا خودداری می‌کند تا شرایط تغییر کند. این شرایط بحرانی در شرایطی ایجاد شده که به نظر می‌رسد شهرهای مرزی ایران ظرفیت‌های لازم برای پذیرش این تعداد مسافر را ندارد.
- وضعیت نگران‌کننده زوار در پایانه‌های مرزی
یکی دیگر از چهره‌هایی که درخصوص شرایط اربعین با رسانه‌ها گفت‌وگو کرد، سردار محمد شرفی فرمانده قرارگاه اربعین فراجا بود که در رادیو اربعین به تشریح آخرین وضعیت حضور زوار در مرزهای عراق پرداخته و اظهار داشت: بعد از وضعیتی که در مرز خسروی به وقوع پیوست و وضعیت نگران‌کننده‌ای را به دلیل‌عدم خدمت‌دهی مناسب در طرف عراقی، ظرفیت نامناسب در حمل و نقل، کندی کار و به خصوص آفتاب و گرمای هوا شاهد بودیم که سلامت زوار را به خطر انداخت، دستگاه دیپلماسی وارد کار شده و درنهایت با همکاری طرف عراقی در آن موقع قضیه حل شد. سردار شرفی تصریح کرد: دیشب در مهران نیز شاهد کندی خدمات، نبود حمل و نقل عمومی، نبود خدمات و حتی آب در آن سوی مرز بودیم که شرایط خطرناکی را به وجود آورد و زوار را دچار ناراحتی تنفسی کرد در صورتی که امداد و نجات نیز در آن طرف ضعیف بود. در سفری که وزیر کشور و مسوولان به کشور عراق داشتند، تعهداتی گرفته شد اما این تعهدات عملی نشد و شرایط نگران‌کننده باز هم به وجود آمد که درنهایت با توجه به شرایط موجود، ساعت یک بامداد جلسه اضطراری ستاد اربعین تشکیل شد. سردار شرفی اعلام کرد: تصمیم گرفته شد که فعلا زواری که هنوز سوار اتوبوس نشده‌اند، بلیت‌های‌شان صادر نشده و وجوه به آنها استرداد شود.
تا لحظه تنظیم این گزارش شرایط در مرزهای زمینی ایران و عراق همچنان بحرانی گزارش می‌شود و مسوولان همچنان به مردم توصیه می‌کنند از هرگونه سفر به مرزها خودداری کنند. «اعتماد» در جریان گفت‌وگو با یکی از راهپیمایان اربعین تلاش کرد تا گفت‌وگویی درخصوص مشکلات در مرز و کشور عراق منطقه داشته باشد. این زایر ایرانی در گفت‌وگو با «اعتماد» گفت: «مهم‌ترین مشکل در مرز مهران گرمای شدید، هوا و نبود آب و غذای مناسب بود. قیمت اقلام خوراکی در مهران بسیار افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر وسایل حمل و نقل نیز فراهم نشده است. نه در عراق و نه در ایران خودروی مناسب برای حمل و نقل وجود ندارد.» این مسافر راهپیمایی اربعین که سابقه حضور در مراسم اربعین سال‌های قبل را نیز دارد، می‌گوید: «به نظرم امسال حجم مسافران با سال‌های قبل قابل مقایسه نیست، این در حالی است که دولت قبل از اعلام فراخوان باید بسترهای لازم را نیز فراهم می‌کرد که به این ضرورت‌ها توجهی نشده است. ضمن اینکه امسال مردم عراق نیز حضور کمرنگ‌تری در مسیر دارند. طی سال‌های قبل بسیاری از نیازهای مردم توسط مردم عراق تامین می‌شد اما امسال به نظر می‌رسد این حضور کمی کمرنگ‌تر شده است.»
رییس‌جمهور در تماس تلفنی با احمد وحیدی وزیر کشور در مرز مهران که روز گذشته به کشور عراق سفر کرده بود، ضمن دریافت گزارشی از گفت‌وگوها و توافقات وزیر کشور با مقامات عراقی در جهت سهولت و تسهیل سفر زایران، آخرین وضعیت و شرایط حمل و نقل زوار اربعین به ویژه شرایط عبور و مرور در مرزهای زمینی را پیگیری کرد. رییسی با صدور دستوراتی خطاب به مسوولان دولتی، بر خدمات‌رسانی بهتر و رفع مشکلات موجود در مسیر زایران عتبات تاکید کرد
