گراندیشه باشد زخصمت گزند به تعویذ احسان زبانش ببند
اگر پیل زوری و گر شیر چنگ به نزدیک من صلح بهتر که جنگ
مقدمتا باید گفت که : ایران اسلامی در خلال حیات چهل و پنج ساله اش، برای بار دوم در معرض انتخابی سخت و سرنوشت ساز قرار گرفته است. بار اول بعد از وقوع جنگ تحمیلی عراق و ایران و بعداز فتح شکوهمندانه خرمشهر توسط دلیرمردان این سرزمین و اتفاق جهانی برای پایان جنگ و بازگشت طرفین به مرزهای رسمی و انعقاد آتش بس و صلح بود که متاسفانه با بی تدبیری و ظاهرا علیرغم نظر رهبری وقت ، بنابر اصرار عده ای جنگ طلب و کینه جو با انتخابی ناصواب و نابخردانه، تصمیم به ادامه جنگ گرفته شد و هزاران جوان نخبه و پاک اندیش این سرزمین در استمرار جنگی بیهوده و بی ثمر به شهادت رسیدند.در همین فرایند بیشترین خسارت جانی و مالی به سرزمین نجیب زادگان (ایران) وارد شد و نه تنها جام زهر را به رهبری نوشاندند بلکه بزرگترین فرصت تاریخی برای ساختن تمدنی نو مطابق با رایحه لطیف انسانی و اسلامی و عدالت اجتماعی از دست رفت؛ چه بسا این فرصت سوزی، جامعه بشریت را از شانس طراحی الگوی جدیدی که به تعبیر “میشل فوکو” نه از جنس غربی بود و نه از جنس شرقی، محروم ساخت.
بدون تردید مسئولیت اخلاقی، شرعی و حقوقی این همه خسارت و فرصت سوزی بر عهده کسانی است که بر طبل جنگ کوبیدند و در میدان بازی و شطرنج طراحی شده دشمنان دین و تمدن مملکت به ایفای نقش پرداختند و بغض احساسی و نابخردانه خویش را جایگزین مصلحت و خیر و نفع جمعی مردم ایران زمین نمودند.
امروز نیز با ظهور پدیده ای از جنس ننگ بشریت به نام «ترامپ»؛ ایران یکبار دیگر احیانا در معرض جنگی ناخواسته ولی به شدت خسارت بار و ویرانگر با تحریک عوامل جنگ طلب و خودخواه در عرصه جهانی قرار گرفته است. در چنین شرایطی ملت و دولت ایران در معرض انتخابی مهم، سرنوشت ساز و تعیین کننده برای نسل حاضر و چندین نسل بعدی قرار گرفته است. سرمایه های مادی و اجتماعی این مردم و مملکت از جمله زیرساخت های رفاهی ،توسعه و پیشرفت های علمی و صلح آمیز کشور در معرض تهدیدی بالقوه اما بسیار وحشیانه واقع شده است که تصور آن نیز وحشت آفرین است.
صرف نظر از این که ایران نیز چه میزان قدرت تقابل و یا ویرانگری برای دشمنان و یا سایرین خواهد داشت اجرایی شدن بخشی از این تهدیدات محتمل بدون تردید خسرانی عظیم و جبران ناپذیر برای چندین دهه و چندین نسل دربر خواهد داشت.
در نقطه مقابل نیز گفتگو با سیاستمداران ستیزه جو، خودخواه و زیاده طلب نامتعارف و نامعقول امری بسیار دشوار و مصیبتی طاقت فرساست که نیاز به بهره مندی از فرزانگانی عاقبت اندیش و جامع نگر دارد تا تدبیری حکیمانه همراه با تضمین خیر و مصلحت جمعی ، واقعی و دراز مدت ملت و مملکت را تشخیص دهند .
سعدی شاعر حکیم و جامعه شناس فرزانه ایران زمین، وضعیت مشابهی را در بوستان خویش فرض و نصایح و تدابیری را به حکام صاحب تصمیم توصیه می کند که مهمترین فرازهای آن تقدیم می شود. شاید که ادای تکلیفی ملی و میهنی از زبان سعدی انجام پذیرد.
سعدی شیرین سخن در این فراز از بوستان نه تنها روش دستیابی به پیروزی را لزوما جنگ نمی داند بلکه استفاده از خرد و تدبیر و انتخاب راههای صلح آمیز را مرجح می داند. مسیر این پیروزی به تعبیر سعدی می تواند گفتگو و بکارگیری اهل خرد و مصلحان عاقبت اندیش باشد نه جاهلان تندرو و افراطی که مصلحت ملت و مملکت را فدای بغض و کینه شخصی و برداشت های ناصواب و تنگ نظرانه گروهی خویش نمایند.
همی تا برآید به تدبیر کار
مدارای دشمن به از کارزار
چو نتوان عدو را به قوت شکست
به نعمت بباید در فتنه بست
گر اندیشه باشد ز خصمت گزند
به تعویذ احسان زبانش ببند
حذر کن ز پیکار، کمتر کسی
که از قطره سیلاب دیدم بسی
مزن تا توانی بر ابرو گره
که دشمن اگرچه زبون ، دوست به
مزن با سپاهی ز خود بیشتر
که نتوان زد انگشت بر نیشتر
اگر پیل زوری و گر شیر چنگ
به نزدیک من صلح بهتر ز جنگ
اگر صلح خواهد عدو سر مپیچ
وگر جنگ جوید عنان برمپیچ
چو زنهار خواهد کرم پیشه کن
ببخشای و از مکرش اندیشه کن
حال امید است سیاست سازان و سیاست مداران کشور به نحوی حکمت آمیز تدبیر کنند که خیر مشترک و مصلحت واقعی ملت و مملکت تضمین و رعایت شود تا این مقطع سرنوشت ساز به عنوان نقطه روشن و افتخار آمیز تاریخ ثبت شود و این گذر مهم تاریخی، “نه تمدن سوز “،بلکه “تمدن ساز” و سکویی برای بازیابی جایگاه رفیع ایران اسلامی وتمدن شکوهمند ایرانی شود
* دکتر باقر شاملو عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی و عضو موسس انجمن مطالعات صلح
