حالا که روابط ایران و عربستان از سر گرفته شده است و سفارتخانهها هم بازگشایی شدهاند، بهتر است به جای هدفگذاریهای ممتنع الوصول در این شرایط و گمانهزنیهای شعاری، در برخی زمینهها با توجه به واقعیتهای کنونی از جمله شرایط تحریمی و موانع دیگر، برنامهریزی و هدفگذاری معقولانه و واقعبینانهای انجام شود. قبلا هم گفته شد که در وضعیت کنونی به دلایل متعدد امکان سرمایهگذاری عربستان در ایران زیاد نیست و اگر هم اتفاق بیفتد رقم ناچیزی خواهد بود و از چند ده میلیون دلار فراتر نمیرود و حداکثر اتفاق اقتصادی ممکن در این شرایط، تجارت کالاست که اگر شاهکار شود در چند سال آینده به رقم یک میلیارد دلار برسد.
اما یکی از زمینههای همکاری جدی فراتحریمی حوزه زیست محیط است که با توجه به بحران ریزگردها در منطقه از جمله ایران به عنوان بحران و چالشی منطقهای و داخلی در کشورهای متعدد مطرح است.
عربستان در حوزه محیط زیست و اقتصاد سبز طرحها و پروژههای بلندپروازانه و عظیمی دارد و بودجههای کلانی را هم به این امر اختصاص داده است.
جدا از فرصتهای نهفته در این طرحهای عربستان برای ورود بخش خصوصی ایران، متولیان سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی میتوانند همین طرح “خاورمیانه سبز” ولیعهد عربستان را با توجه به اثرات مثبت چندجانبه آن در آینده برای کل منطقه و کشورهای آن، مستمسکی برای همکاری در حوزه محیط زیست قرار داده و مشارکت در آن را در دستور کار قرار دهند و به پیشبرد آن کمک کنند. موفقیت طرح خاورمیانه سبز عربستان میتواند راه علاج مهمی برای بحران ریزگردها و بیابان زدایی در کل منطقه به ویژه در ایران باشد.
محمد بن سلمان در اکتبر ۲۰۲۱ از دو طرح “عربستان سبز” و “خاورمیانه سبز” رونمایی کرد که بر اساس آن قرار است بزرگترین طرح درختکاری در سطح جهان طی چند دهه آینده اجرا شود و مجموعا ۵۰ میلیارد درخت کاشت شود؛ ۱۰ میلیارد آن در داخل خود عربستان و ۴۰ میلیارد درخت آن در کشورهای منطقه.
بن سلمان نوامبر گذشته در نشست “ابتکار خاورمیانه سبز ۲۰۲۲” در حاشیه نشست جهانی آب و هوایی در شرم الشیخ مصر اظهار داشت که کشورش میزبان دفتر دبیرخانه “ابتکار خاورمیانه سبز” خواهد بود و ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار برای کمک به پروژههای مربوط به آن در منطقه طی ده سال آینده اختصاص میدهد.
موفقیت و سرنوشت همین ابتکار خاورمیانه سبز، جدا از ضرورت پیگیری جدی آن از سوی ریاض، به میزان اراده و همکاری کشورهای منطقه هم بستگی دارد و منتفع اصلی آن هم همه این کشورها خواهند بود. خاورمیانه و به ویژه خلیج فارس به عنوان یکی از کانونهای تولید انرژی سهم قابل توجهی در انتشار گازهای دی اکسید کربن دارد و تداوم این وضعیت بدون یک همکاری جمعی و منطقهای برای مقابله با تبعات آن در سایه بحران آب و معضلات زیست محیطی و اقتصادی دیگر، منطقه را برای نسلهای آینده غیر قابل سکونت میکند.
در این راستا، عربستان در کنار طرح “ابتکار خاورمیانه سبز”، پروژه عربستان سبز را نیز دنبال میکند که تارگت همین پروژه داخلی سهم بیش از چهار درصدی این کشور در کاهش انتشار گازهای کربنی در جهان است و بر این اساس برنامه عربستان این است که تا سال ۲۰۳۰، ۵۰ درصد تولید برق آن از طریق انرژیهای پاک و تجدیدپذیر صورت گیرد. کما این که به گفته بن سلمان در همان نشست شرم الشیخ صندوق سرمایهگذاری کشورش به دنبال تحقق اقتصاد بدون کربن تا سال ۲۰۵۰ بر اساس مدل اقتصاد چرخشی است که هدف آن کاهش چشمگیر ضایعات و استفاده بهینه از منابع است. اگر تا این سال عربستان موفق به تحقق اقتصاد کربن خنثی، شود جزو اولین کشورهای جهانی خواهد بود که به این هدف مهم رسیده است.
در کل همان طرح “عربستان سبز” هم در صورت اجرای موفق، کشورهای منطقه نیز از آثار آن بسیار بهرهمند خواهند شد و بیابانزدایی در داخل این کشور سهم بسزایی در کاهش آلودگیهای زیستمحیطی در کل منطقه خواهد داشت.
بر اساس همین طرح “عربستان سبز” قرار است ۶۰۰ میلیون اصله درخت تا ۲۰۳۰ در چارچوب کاشت ۱۰ میلیارد درخت طی چند دهه آینده کاشته شود که بیش از ۳۰ درصد مساحت عربستان را به اندازه ۶۰۰ هزار کیلومتر مربع پوشش میدهد. ناگفته هم نماند که عربستان طرح دیگری را تحت عنوان “ریاض سبز” پیگیری میکند که بر اساس آن قرار است با کاشت نزدیک به ۸ میلیون درخت سهم هر فرد از فضای سبز در پایتخت این کشور از ۱.۷ متر مربع در حال حاضر به ۲۸ متر مربع افزایش یابد. البته این طرح بخشی از برنامه ۸۰۰ میلیارد دلاری عربستان برای توسعه پایتخت و تبدیل آن به قطب گردشگری و تجاری در منطقه طی یک دهه آتی است.
