انَّ هذاَ القُرآنَ یَهدی لِلَّتی هی اَقومُ وَ یُبَشِّرُ المُومنین اَلذینَ یَعلَموُنَ الصّالحات اَنَّ لَهُم اجراً کبیراً (آیه ۹ سوره اسراء)
بی گمان این قرآن مردم را به استوارترین آیین رهنمون می‌شود و به مؤمنان که کارهای شایسته می‌کنند بشارت می‌دهد که پاداشی بزرگ خواهند داشت.
موزه ملی قرآن کریم؛ در بین موزه های کشور، تنها موزه تخصصی است که با قامتی افراشته، سیر تحول تدریجی کتابت، تذهیب و دیگر هنرهای قرآنی را در محدوده زمانی حدود قرن چهارم هجری قمری تا اواخر دوره قاجار را به نمایش گذاشته و با غنای آثار خود که هر ساله نیز در حال افزایش است نیازهای پرسشگرانه طبقات مختلف مردمی را پاسخ می دهد. عملیات اجرایی بنای موزه از سال ۱۳۵۵ به عنوان فرهنگسرا شروع شد و تا هنگام پیروزی انقلاب ۲۵% آن به انجام رسید. بعد از یک توقف ۱۶ ساله مجدداً در سال ۱۳۷۳ عملیات اجرایی ادامه یافت و در سال ۱۳۷۶ به پایان رسید. موزه ملی قرآن در محوطه ای به وسعت ۱۰ هزار متر مربع با زیربنای چهار هزار مترمربع در فضایی به ابعاد تقریبی ۶۰ در ۳۰ متر عمق ۱۴ متر در زیر زمین ساخته شده است.
این بنا دارای ۳ طبقه است که با احداث نورگیر بر روی بام مجموعه، امکان برخورداری از نور طبیعی در پایین ترین سطوح آن نیز وجود دارد، با استفاده از سیستم های پیشرفته تهویه مطبوع و نیز تأمین روشنایی مصنوعی، شرایط مطلوب را در این مجموعه که در زیر زمین واقع شده فراهم کرده است.
در معماری این مجموعه، هندسه و سازه نقش اصلی را ایفا می کند. عامل هندسه به ویژه در طراحی سرسرای اصلی، نقش بسیار مسلط و نمایانی دارد و عامل سازه نیز با استفاده ماهرانه از اشکال هندسی در ساختن سقف‌ها در سالن اصلی و دیوارها نمونه جالبی از کاربرد عناصر سازه ای را ارائه می‌دهد.
همچنین در قسمت اعظم بنا از آجرنما و بتن نمایان استفاده شده است. به طورکلی صنعت و مهارت استادکاران ایرانی در آجرکاری، کاشیکاری، نجاری، سنگ کاری باعث ایجاد فضای خوشایندی در داخل موزه شده است.
در مورد شکل‌گیری و تأسیس موزه قرآن کریم، احمد مسجدجامعی در گفتگو با خبرنامه «گنجینه قرآن» خاطرنشان می‌سازد: در اواخر دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی به ایشان پیشنهاد کردم که آخرین طرحی که توسط ایشان افتتاح می‌شود، طرحی قرآنی باشد، ایشان موافقت کردند و بنده پس از مشورت با دکتر حسن حبیبی، پیشنهاد تأسیس موزه قرآن کریم را ارائه کردم. آقای هاشمی با این پیشنهاد موافقت کردند و پس از آن طرح اولیه‌ای را تدوین کرده و ارائه دادم.
سرانجام موزه ملی قرآن کریم به منظور فراهم‌آوری، نمایش، حفاظت و آماده سازی نسخه‌های قرآن و آثار قرآن، پژوهش و نشر فرهنگ و علوم قرآنی و مطالعات مرتبط، ایجاد شبکه ارتباطی و اطلاع رسانی و پاره ای دیگر از وظائف، در مهرماه ۱۳۸۴ مصادف با ماه مبارک رمضان ۱۴۲۶ ه ق تأسیس شد، این موزه ، مجموعه و بستری است برای قرآن شناسان، قرآن پژ و هان، خادمان و دوستداران قرآن، و به سخنی دیگر موزه ملی قرآن میعادگاه عاشقان قرآن است.
این موزه، در نخستین گام، اهداف و وظائفی به شرح ذیل را در دستور کار خود قرار داد.
- تهیه، جمع آوری، حفاظت و نمایش نسخه های خطی قرآن کریم
- پذیرش و نگاهداری نسخ و آثار قرآنی اعم از وقفی، اهدایی و خریداری شده
- فراهم آوری عالی ترین نمونه های قرآنی از حیث هنری، تاریخی، موضوعی
- تشکیل نمایشگاه های نسخ قرآنی و آثار مرتبط با قرآن در مناسبت های مختلف
- گردآوری و سازماندهی کلیه کتاب هایی که در جهان حول مسائل مربوط به علوم قرآنی نوشته شده و توسعه کتابخانه و مرکز اسناد قرآنی
- اشاعه علوم و معارف قرآنی از طریق تولید فرهنگی، چاپ متون کهن، مرقعات، تصحیح متون تفسیری توسط محققان
- برقراری ارتباط و تبادل علمی، پژوهشی با مراکز قرآن‌شناسی و قرآن‌پژوهی کتابخانه‌ها و مؤسسات علمی ایران و خارج از کشور
- تشکیل کلاس های آموزشی برای کارکنان و علاقمندان
آثار موزه ملی قرآن کریم در ۳ محور گردآوری و عرضه شده است:
الف: محور آثار تاریخی، فرهنگی:
این محور شامل نسخه های خطی و چاپ سنگی قرآن مجید، کتب ادع یه، قطعات و مرقعات قرآنی، دیوان های اشعار شعرای بزرگ نظیر سعدی، حافظ، مثنوی معنوی و نیز بعضی از موضوعات دیگر که به نحوی با قرآن و علوم قرآنی مرتبط می‌باشند. شماری از نسخ متعلق به هنرمندان شناخته شده در سطح ملی و بین المللی مانند: محمدابراهیم قمی، علاء الدین تبریزی، میرعلی هروی، عبدالله مروارید، علیرضا عباسی، محمدهاشم اصفهانی، درویش عبدالمجید طالقانی، محمدشفیع تبریزی، عبدالقادر حسینی، ام سلمه دختر فتحعلیشاه قاجار و آقاجان پرتو و …
ب: محور آثار معاصر:
در این محور، آثار از خوشنویسان و هنرمندان معاصر فراهم شده است. علاوه بر این، تابلوهای هنری روی بوم، الهام گرفته از قصص قرآنی و احادیث و نظایر آن، گرد هم آمده و مجموعه‌ای بی نظیر را تشکیل داده است. ( یکی از گالری‌های موزه در منفی ۲ محل نمایش آثار قرآنی استاد امیرخانی است. )
پ: محور اشیاء:
از بدو تأسیس موزه، این سنت نهاده شده است که غیر از کتب و تابلوها و آثار خطی، اشیاء مختلف از هر جنس که به نحوی دارای مضامین آیات قرآنی یا احادیث باشند از قبیل: ظروف، جعبه، گلدان و نظایر آن نیز تأ مین و به مجموعه آ ثار اضافه گردد. در این راستا، مقداری از بهترین اشیاء جمع آوری و در این مجموعه نگهداری می‌شود.
کتابخانه تخصصی :
در ضلع جنوبی طبقه منفی یک، کتابخانه تخصصی موزه قرآن به وسعت ۴۶۵ متر مربع واقع شده است با مجموعه بس ی ار غنی از کتب مرجع و علوم قرآنی ، این مجموعه در حال حاضر دارای ۳۵۰۰ نسخه کتاب است و در آینده با ۴۰۰۰۰ جلد کتاب توسعه خواهد یافت.
این کتابخانه شامل بخش‌هایی به این شرح است:
- تالار امانات و نشریات
- تالار مطالعه و مخزن
- مرکز اطلاع رسانی
افراد پس از عضویت در کتابخانه می‌توانند با رعایت قوانین و مقررات مربوط به بخش امانت از مواد و منابع مجموعه کتابخانه استفاده کنند.
در تالار مطالعه و مخزن بعضی از عناوین مجموعه کتابخانه تخصصی عبارت است از: تفسیر قرآن ( کتب تفسیری به زبان-های فارسی، عربی، لاتین)، علم الحدیث، کشف المطالب، کشف الآیات، فرهنگ آماری قرآن، تاریخ قرآن و کتب معارف دینی.
سایر بخش‌های موزه عبارت است از بخش نمازخانه، سالن اجتماعات، فضاهای مختصر پذیرایی و استراحت، آمفی تئاتر، فضای باز .
بخش اداری شامل: دفتر ریاست، دبیرخانه، بخش موزه داران، روابط عمومی، حفاظت و حراست، کارگاه مرمت، انبار، آبدارخانه و مخزن آثار.
در حال حاضر از روز شنبه تا پایان ساعت اداری چهارشنبه در همه روزهای سال علاقمندان به قرآن و آثار تاریخی، فرهنگی می‌توانند به صورت رایگان از این موزه بازدید نمایند.
