ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به سوال خبرنگاران در خصوص تصمیم کشور‌های سهامدار اینستکس برای تعطیلی این سامانه اظهار داشت: دولت‌های اروپایی پس از خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام، متعهد شده بودند که با اتخاذ راهکار‌های ضروری، استمرار منافع اقتصادی ایران از تعهدات رفع تحریمی برجام را محقق سازند. یکی از سازوکار‌هایی که اروپایی‌ها خود برای انجام این تعهد مطرح کردند، تاسیس اینستکس به عنوان یک کانال مالی برای تسهیل تجارت بین ایران و اروپا بود.
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود:جمهوری اسلامی ایران اگرچه هرگز به این سازوکار تکیه نکرده و دل نبسته بود، اما در کمال حسن نیت، از هیچ همکاری مقتضی برای فعالیت این کانال دریغ نکرد. اما متاسفانه دولت‌های اروپایی در کنار بی عملی در خصوص سایر تعهدات خود، در راه اندازی موثر ایستکس نیز ناکام بودند و اقدامات لازم و ضروری برای فعالسازی آن در قالب انجام تعهدات اروپا ذیل برجام را انجام ندادند.
کنعانی دلیل اصلی ناکامی اینستکس را نبود اراده جدی و ناتوانی دولت‌های اروپایی در ایفای تعهداتشان در مسیر جبران خروج یکجانبه آمریکا از برجام، و همراهی آنها با تحریم‌های غیرقانونی آمریکا دانست؛ همچنانکه این کشور‌ها در تمام طول زمان فعالیت اینستکس هیچ منبع مالی یا خط اعتباری بلندمدت به این کانال تزریق نکردند.
سخنگوی دستگاه سیاست خارجی با تاکید مجدد بر اینکه جمهوری اسلامی ایران هیچگاه به اینستکس دل نبسته بود و تجارت بین المللی خود را از سایر کانال‌های مالی و بانکی بین المللی انجام داده است، عنوان کرد:مقصر جلوه دادن ایران در بیانیه تعطیلی اینستکس، تلاشی واهی برای سرپوش گذاشتن بر ناکامی مطلق اروپا در حداقل توانایی برای استقلال مالی از آمریکاست.
تروئیکای اروپایی روز پنجشنبه در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که ابراز حمایت از مبادلات تجاری با ایران یا به اصلاح “اینستکس” منحل شده است.
در بیانیه تروئیکای اروپایی که توسط سایت دولت انگلیس منتشر شده آمده است: سهامداران اینتکس – بلژیک، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، هلند، نروژ، اسپانیا، سوئد و انگلیس – تصمیم به منحل کردن اینستکس گرفته‌اند.
سه کشور اروپایی در این بیانیه نوشتند: اینستکس در سال ۲۰۱۹ توسط فرانسه، آلمان و انگلیس راه‌اندازی شد تا تجارت قانونی میان ایران و اروپا به‌ویژه در زمینه بشردوستانه را تسهیل کند. در طی چهار سال اخیر، اینستکس به طور مداوم تلاش کرده تا تبادلات تجاری میان ایران و اروپا را تسهیل کند. تقاضای قوی از سوی صادرکنندگان اروپایی – عمدتا در بخش بشردوستانه – برای استفاده از سازوکار اینستکس وجود داشت.
انگلیس، فرانسه و آلمان در ادامه ادعا کردند: ایران به طور سیستماتیک و به دلایل سیاسی از انجام وظایف توسط اینستکس جلوگیری کرده است. ایران تنها در اوایل در ۲۰۲۰ به یک تبادل مالی برای واردات کالا‌های پزشکی از اروپا به ایران راضی شد. ایران پس از آن به طور پیوسته و عامدانه جلوی پیشنهادات برای تبادل میان انگلیس، نروژ، اتحادیه اروپا و ایران را گرفته است. این مسئله ناشی از عزم سیاسی برای ممانعت از استفاده از اینستکس تحت هیچ شرایطی بوده است. به همین خاطر، دولت ایران تصمیم گرفته تا با عدم همکاری برای صادرات دارو و دیگر کالا‌های نجات‌دهنده علیه منافع مردم خود عمل کند.
در انتهای این بیانیه آمده است که سهامداران اینستکس به دلیل آن چه ممانعت مستمر ایران از تبادل با شرکت خوانده شده به این نتیجه رسیدند که دیگر دلیلی برای حفظ فعالیت اینستکس وجود ندارد. سهامداران اینستکس در مجمع عمومی نهم مارس ۲۰۲۳ به نفع انحلال اینستکس رای دادند. این تصمیم تماما به دلایل تجاری اتخاد شده است.
