چرخ توقیف در سینمای ایران کماکان می‌چرخد: از توقیفی‌های دولت سیزدهم تا بی‌خبری وزیر ارشاد!

گروه فرهنگ: «برخی‌ تلاش می‌کنند دولت سیزدهم را به نادرست دولت انسداد معرفی کنند اما در عمر دولت سیزدهم حتی یک فیلم نیز توقیف نشده است»؛ تنها نیم‌نگاهی به اخبار سینمایی کافی است تا دریابیم این اظهارات وزیر فرهنگ و ارشاد دولت سیزدهم که اواخر سال گذشته مطرح کرد، چقدر دور از حقیقت است، حجمی وسیع از بی‌خبری آن‌هم از جانب عالی‌ترین مقام دولتی حوزه فرهنگ و هنر که برای علاقمندان و مخاطبان سینمای ایران، هم شگفت‌انگیز است و هم تلخ!
فیلم‌های توقیفی دولت سیزدهم
علیرغم تمام ادعاها، انسداد جریان داشت! گواه این مدعا، کارنامه ۲۸ ماهه وزارت ارشاد و سازمان سینمایی در دولت سیزدهم است که به صورت عیان، بیان می‌کند، فیلمسازان همچنان با محدودیت‌ها و موانع بسیاری روبه‌رو هستند و سیاست‌های دولت بیش از پیش به سمت تک‌صدایی، کنترل‌گری صنعت سینما مانند دیگر شاخه‌های هنر، مهندسی آمار مخاطبان، هنرسوزی و فرصت دادن به تولید‌کنندگان آثار سخیف است. برای اثبات این ادعا، به بررسی سوابق می‌پردازیم. زمانی که مدیران سازمان سینمایی تصمیم گرفتند، به مرور دوباره فیلم‌هایی که در دولت قبل مجوز نمایش دریافت کرده بودند، بپردازند. در همان زمان، اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران اعلام کردند که تصمیمات و اقدامات غیرمعمول و غیرقانونی وزارت ارشاد منجر به لغو مجوزهای قانونی فیلم‌ها شده است و با انتشار بیانیه‌ای، این رویکرد ضدفرهنگ و غیرتعاملی را قاطعانه محکوم کرده‌اند.
اما نتیجه چگونه بود؟ فیلم کمدی «چپ راست» به کارگردانی حامد محمدی در آستانه اکران متوقف شد و منوچهر محمدی، تهیه‌کننده فیلم، در نامه‌ای به وزیر ارشاد نگرانی خود را بیان کرد: «شما شان وزارت فرهنگ و ارشاد را به اندازه‌ای خوار و خفیف کرده‌اید که آن را با آب هفت دریا پاک نمی‌کند.»
اگرچه خبرها از رفع توقیف این فیلم گزارش شده است، اما همچنان این فیلم در فهرست فیلم‌های توقیف شده در دولت سیزدهم قرار دارد.
توقیف یک فیلم و وفات کارگردان آن!
در آستانه برگزاری جشنواره فیلم فجر چهلم، رسانه‌ها خبر توقیف چند فیلم توسط هیئت انتخاب جشنواره را منتشر کردند. یکی از اعضای این هیئت، بهروز افخمی نیز این خبر را تأیید کرد. فیلم «عروسک» به کارگردانی اصغر یوسفی‌نژاد، یکی از فیلم‌های تحت توقیف بود. این اثر به دلیل عدم موفقیت و درخشش، تحت تاثیر توقیف، همراه با درگذشت کارگردان خود، یوسفی‌نژاد، به دلیل حمله قلبی، در وضعیت ناتمامی قرار گرفت. مرگی که به گواه تهیه‌کننده فیلم، بی‌تاثیر از توقیف آن نبود!
در نیمه نخست سال گذشته، رویداد دیگری نیز مورد توجه قرار گرفت. فیلم «برادران لیلا» ساخته سعید روستایی که قبل از حضورش در جشنواره کن به وزارت ارشاد ارائه نشده بود، رسماً توقیف شد. این اتفاق زمانی رخ داد که روستایی تهدید شد که اگر فیلم خود را مورد تصویب فیلتر وزارت ارشاد قرار ندهد، تهدیدی جدی را در آینده حرفه‌ای خود تجربه خواهد کرد. «برادران لیلا» نیز که قرار بود پس از مرتفع شدن مشکلاتش با ارشاد اکران شود، تا این لحظه تنها رنگ اگران به خود ندید بلکه با پخش نسخه قاچاق فیلم، میلیون‌ها بار دانلود شد.
همزمان با این اتفاقات و در میان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ در کشور، وحید جلیلوند کارگردان فیلم «شب، داخلی، دیوار» با موانعی در مسیر عبور از فیلتر وزارت ارشاد مواجه شد. او همچنین توسط مسئولان سینمایی به خاطر خطری که برای آینده حرفه‌ای او به وجود می‌آید، تهدید شد. در پاسخ به این اتفاقات، جلیلوند اعلام کرد که فیلم خود را برای دریافت مجوز از وزارت ارشاد ارائه نخواهد داد و تا اطلاع ثانوی هم فیلم جدیدی نخواهد ساخت.
اگرچه سازمان سینمایی هیچ‌گاه مسئولیت توقیف فیلم‌هایی مانند «برادران لیلا» را بر عهده نمی‌گیرد، اما واقعیتی که از آثار سینمایی که روی پرده سینما می‌بینیم می‌توان فهمید، این است که انسداد و مانع‌سازی غیررسمی همچنان به اهالی سینما و آثارشان آسیب می‌زند.
روح‌الله سهرابی، مدیر کل عرضه و نمایش سازمان سینمایی، در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد در خرداد سال گذشته، برای جلوگیری از توقیف فیلم‌ها، تأکید کرد که نیاز به تعامل با فیلمسازان است و در صورت عدم تعامل دوطرفه، صنعت سینما به خطر خواهد افتاد. در واکنش به این اظهارات، محمدحسین مهدویان کارگردان سینما، در حساب اینستاگرام خود عکس پروانه نمایش فیلم «شیشلیک» که هنوز به نمایش در نیامده را منتشر اظهار کرد «اگر این حرف‌ها صادقانه است، پس چرا فیلم سینمایی شیشلیک را که همه مجاری قانونی را طی کرده و یک سال پیش پروانه نمایش گرفته است، از بلاتکلیفی و به قول خودتان انسداد بیرون نمی‌آورید؟»
این تداوم انسداد و توقیف فیلم‌ها و محاق آثار سینمایی، با سرعت هرچه تمام‌تر، تأثیرات منفی بر صنعت سینما و همچنین بر آزادی بیان و خلاقیت فیلمسازان را عیان می‌کند. این اقدامات باعث محدود شدن آرمان‌ها و ایده‌های خلاقانه و تنوع در آثار سینمایی می‌شود و از پتانسیل بالقوه صنعت سینما و نقش آن در جامعه کاسته می‌شود.
توقیف شده دولت‌های قبل در انتظار اکرانند
تنها نگاهی به سیاهه‌ توقیفی‌هایی که هنوز تصمیمی درباره آن‌ها اتخاذ نشده ، کافی است تا دریابیم که تعداد آثاری که به دلیل تعلق به دولت‌های قبلی توقیف شده‌اند، چقدر زیاد است و جای آن‌ها در جدول اکران امروز که به نازل‌ترین شکل ممکن از فیلم‌های بی‌کیفیت انباشته شده، چقدر خالی است. به نظر می‌رسد، وزارت ارشاد مسئولیتی در قبال این آثار احساس نکرده و اساسا آن‌ها را در لیست توقیفی‌های خود در نظر نمی‌گیرد. آثاری چون «کاناپه» ساخته کیانوش عیاری، «قاتل وحشی» ساخته حمید نعمت‌اله، «ارادتمند، نازنین، بهاره و تینا» ساخته عبدالرضا کاهانی، «صد سال به این سال‌ها» ساخته سامان مقدم، «قصیده گاو سفید» ساخته بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم و «گزارش یک جشن» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا.
روندی که نشان می‌دهد، یا وزارت ارشاد از آنچه در صنعت سینمای ایران رخ می‌دهد، غافل است یا این توقیف‌ها را به‌طور کلی نادیده می‌گیرد. این مسئله در کنار اتفاقاتی که در دو دوره جشنواره فیلم فجر که در دولت سیزدهم برگزار شد، رخ داد و تنها آثار ارگانی و خاص در هیات انتخاب گلچین و برنده دریافت جایزه شدند، نشان می‌دهد که سیاست دولت سیزدهم در زمینه سینما، تحمیل سکوت به فیلمسازان و هنرمندان غیرهمسو با خود است. با این حال نکارنده هنوز امیدوار است که دولت و مسئولان مربوطه به اهمیت صنعت سینما و نقش آن در توسعه فرهنگ و هنر در جامعه توجه کنند و برنامه‌ها و سیاست‌های مناسبی را برای حمایت از فیلمسازان و ارتقای صنعت سینما اجرا کنند. این اقدامات می‌توانند باعث پیشرفت صنعت سینما، تنوع در آثار فیلمی و تأمین محیطی مناسب برای آزادی بیان و خلاقیت فیلمسازان شوند…