بعد از گذشت مدتی شاه از عدم تحرک وزارت نیرو در زمینه استفاده از انرژی اتمی عصبانی میشود و یک روز از امیرعباس هویدا نخستوزیر وقت میخواهد که دولت به من ماموریت شروع برنامه انرژی اتمی را بدهد. من بیشتر به کار دانشگاه رغبت داشته باشم. در همان جلسه از قطبی خواسته میشود که نظر مرا در این زمینه جویا شود.
من پس از دو روز تفکر پذیرفتم که مسوولیت اجرای برنامهاتمی کشور را به عهده بگیرم.
باید توضیح بدهم که پس از نومیدی از سوی وزارت نیرو نظر محمدرضا شاه بر این بود که سازمان انرژی اتمی ایران باید کاملا مستقل از همه دستگاههای دولتی باشد و زیر نظر مستقیم خودشان کار کند.
پرسش::
در برنامهای که برای شاه نوشتید دلایل توجیهی نیاز ایران به انرژی اتمی را چگونه برشمردید؟
آیا هدف غایی شما بهرهگیری از فناوری هستهای صرفا به عنوان انرژی جایگزین بود، آن هم در زمانی که هنوز از انرژی برق هم بهطور بایسته و سراسری استفاده نمیشد؟
آنچه که من در مدت یک ماه تهیه کردم برنامه نبود بلکه یک جهتگیری بود با تعریف ساختاری که بتواند به این جهتگیری تحقق بخشد.
شاه به درستی معتقد بود که باید به تدریج از استفاده از نفت برای تولید برق صرفنظر و از منابع جایگزین از جمله گاز و انرژی اتمی برای این منظور استفاده شود. فت ماده اولیهای است که برای صنایع لازم است ولی اگر از اورانیوم برای تولید انرژی استفاده کرد به درد دیگری نمیخورد. گزارشی که من به شاه دادم بیشتر در اطراف این جهتگیری کلی و نیز لزوم تشکیل سازمان مستقل و پرتوانی برای اجرای برنامههای اتمی بود.
پرسش::
گفتهاید محمدرضا شاه سه دفعه به دقت گزارش تدوین شده شما را که حدود ۱۵صفحه بود از اول تا آخر خواند. سپس گزارش را به هویدا ارجاع کردوگفت: <برنامه اتمی مملکت همین است، نه یک لغت کم نه یک لغت زیاد، همین است،
من همه را قبول دارم.>
شاه تا آن زمان هیچ برآورد یا انتظاری از برنامه اتمی نداشت؟در نظر شاه هم فناوری اتمی در تولید انرژی خلاصه میشد؟هیچ هدف نظامی، استراتژیک و یا سیاسی در پس افکار شاه نهفته نبود؟
محمدرضا شاه به دو دلیل به توسعه فعالیتهای اتمی در ایران توجه خاص داشت.یکی تولید انرژی و دیگر بالا بردن سطح قابلیتهای ملی در زمینه تکنولوژی.
تکنولوژی هستهای تقریبا تمام علوم و تکنولوژیهای دیگر را در برمیگیرد و دستیابی به این تکنولوژی خود یکی از عوامل اساسی توانمندی جامعه ایرانی بود و موجب میشد که ایران هم در منطقه و هم در جهان پرستیژ و قدرت سیاسی بیشتری پیدا کند.
استفاده نظامی از اتم در آن زمان مطرح نبود و شاه تصمیم در این زمینه را به تحولات بعدی منطقه موکول کرده بود.او مخصوصا مواظب بود که هیچ نوع شکی در مورد ماهیت برنامههای اتمی ایران در ذهن کشورهای صنعتی غرب ایجاد نشود تا موانعی در راه اجرای برنامههای اتمی ما به وجود نیاید.
پرسش::
گفتهاند شاه علاقه وافری به مبحث انرژی اتمی داشت؟ این علاقه چرا و چگونه در او به وجود آمده بود؟تا چه میزان شما در شکلگیری این علاقه دخیل بودید؟
محمدرضا شاه رویکرد به انرژی اتمی را برای بالا بردن سطح دانش و تکنولوژی کشور و نیز سر و سامان دادن به وضع نابسامان تولید برق در ایران و همچنین متنوع کردن منابع انرژی کشور لازم میدانست.او سالها تجربیات کشورهای پیشرفته را در این زمینه تعقیب کرده بود و بر این بود که ایران را نیز از امکانات این تکنولوژی جدید برخوردار کند.نیات و خواست محمدرضا شاه در همین که گفته شد، خلاصه میشود.
او دیگر با وسعت برنامه و سرعت ایجاد تاسیسات و غیره کاری نداشت و نیز در انتخاب کشورهایی که با آنها همکاری داشتیم نظر خاصی نداشت. همه این تصمیمات در اختیار من بود
در تمام مدتی که من مسوولیت سازمان انرژی اتمی را داشتم حتی یک بار هم نشد که شاه با نظر سازمان موافق نباشد. وی همیشه کارهای ما را تایید میکرد….
دیدار علی اکبر صالحی با دکتر اکبر اعتماد ، ( بنیانگذار سازمان انرژی اتمی ایران)