مسجدالنبی یا مسجد سلطانی قزوین که در ۱۵ دیماه ۱۳۱۰ به شماره ثبت ۱۲۲ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت، یکی از بزرگترین مساجد تاریخی ایران به شمار میآید که به دستور سرسلسله قاجاریه، آغامحمدخان ساخت آن در محوطه موقوفی آقا جمال وزیر (چال وزیر) آغاز و در دوران فتحعلیشاه قاجار به اتمام رسید. اگرچه ژان شاردن جهانگرد فرانسوی در سیاحتنامه خود ساخت آن را به شاه اسماعیل اول و تکمیل آن را به تهماسب صفوی نسبت داده است.
این مسجد با مساحتی نزدیک به ۱۴۰۰۰ مترمربع دارای صحنی چهار ایوانی و شبستانی بزرگ با ۲۸ طاق کوچک است که حوض سنگی بزرگی در وسط صحن وسیع آن خودنمایی میکند و دو گوشواره ایوانهای آن را به رواقهای هشتگانه مرتبط مینماید. در این میان رواقهای شمالی و جنوبی دارای چهارطاقنما و رواقهای شرقی و غربی دارای ۹ طاقنما هستند.
همچنین این مسجد شبستانی زیرزمینی دارد که در حال حاضر از آن بهعنوان کتابخانه استفاده میشود
نمازگزاران از طریق سه ورودی به داخل مسجد هدایت میشوند که در این میان سر در شمالی مسجد بهعنوان ورودی اصلی بسیار باشکوه است، بهگونهای که یکی از جلوههای زیبای مسجد به شمار میآید و سراسر آن با کاشیکاری بسیار زیبایی تزیین و کتیبهای از کاشی لاجوردی به خط نستعلیق بر روی آن نقش بسته که حاوی اطلاعاتی از بانی مسجد، خوشنویس کتیبه و تاریخ احداث بنا است.
گنبد بزرگ و دوپوستهای مسجد به قطر دهانه ۱۵ متر با کاشیکاریهای منحصربهفرد خود، در پشت ایوان جنوبی قرار دارد. ارتفاع نقطه بالایی آن از داخل بنا تا کف بیش از ۲۰ متر و ارتفاع رأس خارجی آن در حدود ۲۳ متر است.
در وسط جلوخان طولانی مسجد آبنمایی قرار دارد و جلوخان در میانه از طریق سرسرای پوشیده مسجد را به بازارچه «سعد السلطنه» و حمام رضوی «شاه» مرتبط میکند.
جلوخان در غربی نیز که از طریق دو دالان در پشت ایوان غربی به مسجد مرتبط است، به «بزاز بازار» راه پیداکرده و در شرقی مسجد نیز به کوچهای باز میشود که از شمال به بازارچه «سعد السلطنه» و از جنوب به بازارچه «وزیر» منتهی میشود. شبستان زیرزمینی مسجد در همین بخش طراحیشده و از طریق یک راهرو زیرزمینی به صحن مسجد متصل شده است.
برخی معتقدند که این بخش در واقع شبستان اولیه مسجدی کوچک بوده که بعدها با ساخت مسجد جدید (سلطانی) از رونق افتاده است و برای آنکه مردم را به خواندن نماز در آن ترغیب نمایند، آن را با یک راهرو به مسجد جدید متصل کردند که این راهرو همچنان وظیفه ارتباط دو مکان را بر عهده دارد. وجود این شبستان، این گمان را که مسجد موردنظر شاردن همین مسجد قدیمی است و نه مسجد کنونی تقویت میکند. مسجدی که با فروپاشی صفویه بهتدریج دچار آسیب و تخریب شد و در آغاز سلسله قاجاریه بهجای تعمیر آن، عمارت جدیدی در نزدیکی آن بنا گردید. کتیبه دالان شمالی و سنگ یادبود مرمر از تصویر فتحعلیشاه در راهروی جلوخان درب غربی مسجد میتواند مؤید این گمان باشد.
