قصه باغ بانک شاهی در منطقه ۳، قصهای گره خورده به چاپ نخستین اسکناسهای ایران است. یعنی از وقتی نخستین بانک ایران تأسیس شد و نخستین اسکناس به چاپ رسید این باغ هم هویتی معنادار پیدا کرد چراکه خانه ییلاقی رئیس بانک شاهی بود. بنابراین اگر بخواهیم اغراق نکنیم باید بگوییم که باغ بانک شاهی از شاهدان قدیمی قصه پول و اسکناس ایران است چراکه قطعاً به واسطه ساکنانش همواره شاهده گپوگفتهایی پیرامون این موضوعات بوده است.
باغ «بانک شاهی» موسوم به «خانه ـ باغ کیانیان» یکی از میراثهای فرهنگی و طبیعی شهر تهران است که ۳۰ تیرماه سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. این بنا جزو نفایس ارزشمند منطقه شمیران است که بهدلیل داشتن درختان انبوه، یکی از نبضهای زیستمحیطی پایتخت محسوب میشود.
در دوران قاجار از این منطقه بهعنوان بخشی از اطراف تهران و ییلاقات شمال تهران و شمیران استفاده میشد و با توجه به نوع مصالح به کار رفته و تزیینات موجود در خانه – باغ کیانیان گویا طی سالهای ۱۲۷۰ تا ۱۲۸۰ هجری شمسی ساخته شده است که به اینترتیب قدمتی حدود ۱۰۰ سال دارد اما تلاشها برای تخریب این باغ و ساختوساز در آن عاملی بوده تا اطلاعات کمی از آن در دسترس باشد.
- بازمانده از هجوم بسازبفروشها
سبک معماری این بنا نشان میدهد در گذشته کاربری مسکونی داشته و درختان کهنسال فراوانش به خوش آب و هوا شدن منطقه بسیار کمک میکردند. این باغ که سیام تیر ماه سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد و تا سالها در اختیار فردی به نام کیانیان بود اکنون مالک خصوصی دارد. به گفته عبدالله شهبازی، تاریخ پژوه، باغ بانک شاهی از اراضی باغ قوامالملک شیرازی پدر زن امیراسدالله علم است. در شمال این باغ، سفارت انگلیس قرار دارد و بخشی از باغ تبدیل به موزه آب شده است: «بانک شاهنشاهی ایران که به بانک شاهی معروف بود، در سال ۱۸۸۹ با سرمایه یک میلیون پوندی کمپانی ساسون و چند شریک یهودی ـ انگلیسی از جمله کمپانی هنری شرودر تأسیس شد و نخستین اسکناسهای ایران را در عصر ناصری منتشر کرد. حدود ۵۰ سال بعد بانک شاهنشاهی ایران در سال ۱۹۴۹ به «بانک انگلیسی ایران و خاورمیانه» و در سال ۱۹۵۲ به «بانک انگلیسی خاورمیانه» تغییر نام داد.
این پژوهشگر تاریخی میگوید: «باغ ییلاقی بانک شاهی در قلهک، که محل سکونت رئیس بانک بود، اکنون نابود شده و جایش را مجتمعهای آپارتمانی گرفتهاند. آخرین نشانه از این باغ، زمینی است شش هفت هزار متری یا حداکثر ۱۰ هزار متری است که جز چند چنار کهنسال باقی درختهای آن خشک شدهاند
دیوارهای کوتاه و آجری شکل باغ هنوز به همان شکل و سیاق سابق است ودرختان خشکیده بلند بالا قصه بیمهری که در حق این باغ شده را روایت میکند. این چنارهای سر به آسمان کشیده دوران ناصرالدین شاه را خوب به خاطر دارند و شاهد رفتوآمد پنهان و آشکار بسیاری از رجال آن عصر و سالهای مشروطه و پس از مشروطه بودهاند. وارد حیاط زیبا و بزرگ این عمارت که میشویم ۴ پله قدیمی حیاط را به ورودی خانه وصل میکند. در قسمت شمالی خانه عمارتی بزرگ با ستونهای گچبری شده و هشت دریهای زیبا دیده میشود. صدای پرندگان بین شاخه سار خشکیده و ویرانههای خانه حس عجیبی را در آدم ایجاد میکند. پل قدیمی و چوبی که در میانه حیاط خانه است حکایت از عبور جوی آب پر آبی در گذشته از میانه خانه داشته که به کلی خشک شده است.
قسمت زیرین ایوان حیاط با سنگ چینهای نامرتب جلوه زیبایی به حیاط بخشیده است و گلدان بزرگ سنگی بالای ورودی ایوان با زبان بیزبانی گویای این است که روزگاری جفتی داشته و در طول گذر زمین تنها در میانه این حیاط باقی مانده است.
باغ بانک شاه در خیابان دکتر شریعتی خیابان یخچال واقع شده و همواره مورد توجه اهالی محله و عابرانی که از جوارش میگذرند بوده است. شیروانیهای زنگ زده و شاخه سار خشکیده درختان سر به فلک کشیدهاش هرکدام قصهای در دل خود نهفته دارند