خبر کلنگ زنى و احداث پتروشیمى در منطقه میانکاله بازتاب‌هاى فراوانى در پى داشته‌است. در این میان دوستداران محیط زیست و دغدغه‌مندان این حوزه تلاش کردند تا نگرانى خود را به شیوه‌هاى مختلف و متفاوت به گوش مسئولان و تصمیم‌گیرندگان برسانند. در آن سو پروژه او حامیان قدرتمند ملى و محلى آن قرار دارند. افرادی که در جایگاه‌های مهمی چون استانداری، امامت جمعه، نمایندگی مجلس حضور دارند و امکان لابی های قدرتمندی برایشان میسر است. دامنه حامیان حتى به رئیس مجلس نیز کشیده شده است. اگرچه طرفداران محیط زیست نیز دستشان خالی نیست و به غیر از دستور روشن رئیس جمهور مبنی بر توقف ساخت پتروشیمی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط زیست را نیز همراه خود می‌بینند.
براى آگاهى از آخرین رویدادهای مرتبط با این پروژه به سراغ دکتر محمد درویش، کنش‌گر و پژوهشگر برجسته محیط زیست رفتیم تا از نظراتش در این خصوص بهره‌مند شویم.
- بندر امیرآباد و خط لوله و تلمبه خانه نفتی، سالها قبل در نکا احداث شد تا ایران بتواند با پهلو گرفتن نفتکشها در این بندر به صادرات و واردات نفت و محصولات نفتی بپردازد. بعدها بحث استخراج منابع فسیلی دریای خزر نیز به آن اضافه شد و به اهمیت بندر افزود. احداث پتروشیمی در نزدیکی این بندر شاید به لحاظ اقتصادی توجیه داشته باشد اما مسئولان با اوج بدسلیقگی و انتخاب یک مکان مهم زیست محیطی و همچنین انتخاب یک ابربدهکار بانکی به عنوان پیمانکار باعث شدند تا توجه‌ها از منافع ملی به سمت منافع شخصی بچرخد و مسئله حاد شود. در این میان این پرسش مطرح است که آیا واقعا راهکار دیگری وجود نداشت یا انتخاب‌های بهتری چه در سرمایه و چه در جانمایی پروژه ممکن نبود؟
من فکر می‌کنم وقتی نود هکتار زمین به پیمانکار پتروشیمی میانکاله اختصاص پیدا کرده و با احداث جاده و دسترسی‌ها، نزدیک صد و بیست هکتار از مرغوب‌ترین زمین‌های بهشهر به پیمانکار واگذار می‌شود. باید پیش از آنکه به احداث مجتمع پتروشیمی بیاندیشیم در این فکر باشیم که ممکن است این اقدام نوعی پوشش براى زمین‌خواری باشد. اکنون اگر به بزرگ‌ترین مجتمع‌های پتروشیمی دنیا دفت کنید متوجه میشوید که نهایتا با ۲۰ الی ۳۰ هکتار سطح اشغال مشغول به کار هستند. چرا باید در شمال ایران که زیست بوم آن به‌شدت برای کشور مهم هست و معضلات محیط زیستی بسیاری دارد نود هکتار زمین به این امر اختصاص پیدا کند؟
فکر می‌کنم کسانی که به اینکار دست زدند از اول هم آگاهی داشتند که این پروژه به سرانجام نمی‌رسد و با واکنش‌های شدید مواجه می‌شود. هدف آنها این است که کار را زخمی کنند و هزینه‌ای کنند و بعد بیایند بگویند برای جبران مافات تغییر کاربری بدهید تا شهرک و ویلا بسازیم. با توجه به اینکه مشخص شده روند ارزیابی این پروژه از آغاز مختل بوده و خود سازمان حفاظت محیط زیست هم جلوی آن را گرفته است. اکنون که ماجرا اندکی بیشتر روشن شده می‌بینیم که پیمانکار هم یک ابربدهکار بانکی است و به هیچ عنوان با سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت نمی‌تواند بدهکاری‌های خودش را بپردازد. در این میان شاید بتواند با زمین‌خواری و زد و بند به اهدافش برسد.
- با توجه به حجم سرمایه‌گذاری در بندر امیرآباد، آیا نمی‌شد راهکار سالم‌تر و بهترى پیدا کرد؟
بندر امیرآباد می‌تواند یک بندر ماهیگیری و قطب ماهیان خاویاری باشد. حتما که نباید به صادرات و واردات نفت و گاز بپردازد ما بنادر فراوانی در شمال ایران داریم که مشغول فعالیت هستند و لازم نیست پتروشیمی درست شود تا آن بندر رونق بگیرد.
- مگر در نظام بانکی و اقتصادی ما این امکان وجود دارد تا به یک بدهکار بزرگ کمک شود تا برای پرداخت بدهی خودش به بانک اقداماتی به نظر قانونی یا فراقانونی انجام دهد.
به نظر مى‌رسد دلیل اینکه دوستان به شدت از این پروژه حمایت مى‌کنند، مناسبات ناروا و نادرستى است که پیش‌تر شکل گرفته و اکنون دوستان سعی می‌کنند تا محبت‌های ایشان را جبران کنند. واقعیت این است که این پروژه در دولت آقای روحانی تصویب شده و آقای عیسی کلانتری به عنوان رئیس سازمان محیط زیست با این طرح موافقت کرده است. نکته سیاهی که وجود داشت این بود که ایشان دستور داده به شدت پیگیری و حمایت شود و این مسئله غیرقابل چشم‌پوشى و به مثابه ننگی برای دولت آقای روحانی است.
- به هر روی ایران می‌بایست از سهم خود از منابع دریای خزر استفاده کند و اکنون هم سکوهای نفتی در دریای خزر مشغول به حفاری هستند. برای این موضوع چه باید کرد؟
قابل توجه شما و مخاطبین محترمتان باید عرض کنم که کشور روسیه اساسا اجازه استفاده از منابع نفتی و گازی دریای خزر را به ایران نداده است.
- با این تفاسیر پرسش اصلى این است که مواد اولیه و خام جهت فعالیت پتروشیمی از کدام منبع ذخیره نفتی می بایستی تامین شود؟
پاسخ این سوال را باید مدیران سازمان برنامه بودجه بدهند که قبل اینکه چاله را بکنند، منار را دزدیدند.
- این منطقه در سال‌های نه چندان دور، تا پیش از ساخت بندر امیرآباد و احداث تلمبه خانه نفت پر از آبگیرهای کوچک بود که محل شنای گاومیش‌ها و حضور پرندگان مختلف بود که متاسفانه با ایجاد این تاسیسات همه این مناطق از بین رفت
یکی از دلایلی که اکنون پرندگان مهاجر و یا آبزیان در سطح وسیع تلف می‌شوند همین آلودگی بندر و شهرک‌های صنعتی است. فعالیت آنها میزان ورود آب به میانکاله را کاهش داده و به شدت از کیفیت آب ورودی کاسته است.
- چندی پیش حمله مسلحانه‌ای به محیط‌بانان میانکاله صورت پذیرفت. در روزهای گذشته نیز استاندار مازندران با ادبیات تند اعتراض خانم هدیه تهرانی به احداث پتروشیمی میانکاله را مورد عتاب قرار می‌دهد. ایجاد این فضای رعب و وحشت در منطقه برای چیست ؟ مگر مردم حق ندارند نظر خودشان را اعلام کنند؟
استانداری مازندران تخصصی در این موضوع ندارد و حتی شخص آقای استاندار نیز تخصصی راجع به محیط زیست ندارد و نمی‌بایست در این حوزه اظهار نظر کند و باید به دستگاه‌های تخصصی سازمان حفاظت از محیط زیست و متخصصان امر مراجعه کنند. چهره‌های مشهور هم به عنوان وسیله‌ای برای رساندن صدای مردم به حاکمیت هستند و تلاش می‌کنند تا صدای تشکل‌های مردم نهاد را به گوش حاکمیت برسانند. آن کسی که امروز در حال تخلف هست خود استاندار مازندران است که بر خلاف نظر نهادهای متولی عمل می‌کند. آنها ادعا می‌کنند کسانی که با ساخت پتروشیمی در مازندران مخالف هستند دشمنان استان مازندران هستند و از امپریالیسم جهانی تغذیه می‌شوند. من فکر نمی‌کنم امپریالیسم جهانی از تخریب میانکاله ناراحت بشود در اصل کسانی که تخریب محیط زیست و میانکاله را در پیش گرفتند و از احداث پتروشیمی در آنجا حمایت می‌کنند از امپریالیسم جهانی تغذیه می‌شوند.
- لطفا مختصری از تبعات اجرا و احداث پروژه پتروشیمى بر محیط زیست میانکاله برای ما بگوئید.
دریای خزر در شمال ایران نهصد کیلومتر طول دارد که شصت کیلومتر آن در نوار ساحل میانکاله هست و بقیه توسط نهادهای مختلف دولتی نظامی و مردمی تصرف شده است. میانکاله دارای موقعیت منحصر به فردى است و سوداگران زمین دنبال این هستند که خط ساحلی این تالاب را برای ساخت و ساز تصرف کنند. واقعیت این است میانکاله معبر امن ورود پرندگان مهاجر به شمال کشور است و خود این پرندگان از عوامل اصلی حاصلخیزی خاک به شمار میآیند. حضور آنها به توسعه وتقویت کشاورزی کمک می‌کند. به تغذیه ماهیان کمک می‌کند و از منظر گردشگری نیز بسیار مهم است. به غیر از این مورد، میانکاله مخزن اصلی ماهیان خاویاری ست و احداث پتروشیمی و افزایش آلودگی سبب از بین رفتن همه این موارد خواهد شد .
- چرا استانداران استان‌های شاخص کشور از لحاظ زیست بوم یا اکوتوریسم و… از میان متخصصان انتخاب نمی‌شوند؟
فرایند انتخاب استاندار از اختیارات دولت و وزیر کشور هست و این نمایندگان مجلس هستند که می بایست ورود کنند و بنده به عنوان یک فعال محیط زیست صلاحیتی در این زمینه ندارم.
