مدتی است نشریات سال‌های دور بنگاه مستقل آبیاری و کمیته‌ی ملی آبیاری و زهکشی ایران را مطالعه میکنم. این مطالعه به درک بهتر وضعیت کنونی بحران آب در ایران به من کمک می‌کند!
به طور اتفاقی به گزارشی جالبی بر خوردم که در نشریه‌ی سالانه‌ی آبیاری و زهکشی، کمیته‌ی ملی آبیاری و زهکشی، نشریه‌ی شماره‌ی ۱۶ سال ۱۳۵۵ چاپ شده بود!
مطلب در حقیقت ترجمه گزارش نورالدین الرفاعی مشاور فنی وزارت سد فرات است که در کنفرانس آبیاری و زهکشی تاشکند ارائه شده است.
گزارش تحت عنوان مسائل ایجاد شبکه‌های آبیاری در زمین های گچ دار در حوضه رودخانه فرات در سوریه بحث می‌کند اما در مقدمه به کلیات طرحی اشاره دارد که حدود ۴۰ سال بعد پایه و اساس جنگ سوریه می‌شود!
این طرح به قدری بزرگ است که یک وزارت خانه برای آن تاسیس شده و بعدها اساس و زیر ساخت اقتصادی و اجتماعی سوریه جدید می‌شود. طرح سد و شبکه آبیاری و زهکشی فرات که حدود ۶۴۰ هزار هکتار از اراضی سوریه پائین دست سد را به کشت آبی تبدیل می‌کند! این اراضی در ۶ ناحیه تقسیم‌بندی می‌شوند که بعدها این ۶ ناحیه خاستگاه اعتراضات سوریه و جنگ‌های خونین می‌شود!
بعد از احداث سد و شبکه آبیاری فرات در ۶۴۰ هزار هکتار در سوریه معیشت و زندگی مردم شمال و مرکز و شرق سوریه کاملا وابسته به این سد می‌شود! تا جایی که رونق اقتصادی و تجاری سوریه مدیون این سد و امرار معاش مردمان این کشور وابسته به کشاورزی این مناطق می‌شود!
در سال ۱۳۶۱ سلیمان دمیرل بعد از اینکه آرزوهای خود را در کمیته‌ی ملی هیدرولیک ترکیه که خود دبیر آن بوده تدوین کرده، حالا در مقام ریاست جمهوری جامه عمل میپوشاند و کلنگ سد آتاتورک را در سرشاخه‌های فرات نزدیک به مرز سوریه به زمین میزند. سدی با گنجایش بیش از ۴۹ میلیارد متر مکعب (به اندازه حجم تمامی سدهای ایران)!
سلیمان دمیرل در حقیقت کلنگ جنگ سوریه را به زمین میزند و در سال ۱۳۷۰ سد به بهره برداری می‌رسد!
آبدهی رودخانه فرات کم و معیشت مردم سوریه به خطر می‌افتد تا جایی که مردم پائین دست سد فرات در سوریه کم کم دچار بیکاری، تراخم و فقر می‌شوند.
اعتراضات عربی بهانه خوبی برای سر باز کردن این زخم می‌شود و جنگ سوریه در جایی که زمانی پر رونق‌ترین سرزمین سوریه بوده آغاز می‌شود!
چند سال است که سد ایلی سو با حجم ۱۱ میلیارد متر مکعب بر روی رودخانه دجله نزدیکی مرز عراق در حال آبگیری و بهره برداری است. دور نیست سال‌هایی که وضعیت مشابهی در عراق و سرنوشتی مشابه برای کشاورزی عراق همانند آنچه در سوریه رخ داد ببینیم.
